‘Stel u voor dat Roald Dahl gecanceld raakt’

De Engelse uitgeverij van Roald Dahl schrapt woorden waar ouders vandaag over zouden kunnen struikelen.

Alle vergelijkingen tussen 1984 van George Orwell en onze tijd zijn een tikje onnozel. Ik hoorde het mezelf nog eens zeggen toen ik vorig weekend de nieuwe voorstelling van De Nwe Tijd zag, die net een – voorts alleraardigste – theaterbewerking maakte van die klassieker. Wij leven helemaal niet in een totalitaire dictatuur zoals Orwell er een beschrijft, wij leven in de chaos van een democratie. Onze politici zijn bang voor de kiezer, niet andersom.

Maar, euh, herinnert u zich toevallig nog het beroep van Winston Smith, het hoofdpersonage uit 1984? Als ambtenaar moest hij er tijdens de kantooruren voor zorgen dat het krantenarchief aangepast werd aan het laatste nieuws. Maakte Big Brother – de grote baas – in een interview ooit een voorspelling die uiteindelijk niet uitkwam, moet Smith de krant waarin die fout verscheen opvragen en het artikel lichtjes herschrijven. In de theatervoorstelling zit het voorbeeld van een oorlog die iets langer duurt dan Big Brother had voorzien – Smith wist dat vlekje wel even uit de geschiedenis.

Het is wel heel moeilijk om géén gelijkenissen te zien met wat er vandaag met het oeuvre van Roald Dahl gebeurt.

Terwijl Winston zich van overheidswege beperkte tot oude kranten die ergens in een archief stof lagen te vergaren, gaan correctoren vandaag op exact dezelfde manier aan de slag met de boeken van een van de meest geliefde kinderauteurs ter wereld. De Engelse uitgeverij schrapt woorden waar ouders vandaag over zouden kunnen struikelen, en voegt hier en daar een zinnetje toe. Omschrijvingen als ‘dik’ en ‘lelijk’ moeten eruit. Had Dahl het ergens over kale heksen met pruiken? ‘Er zijn overigens heel wat andere redenen waarom vrouwen pruiken zouden dragen, en daar is helemaal niks mis mee’, staat er nu achter. Netflix zal hier maar wat blij mee zijn, want het bedrijf betaalde in 2021 meer dan 500 miljoen pond voor de hele catalogus van Dahl. Stel u voor dat de goede man gecanceld raakt, dan gaat dat geld in rook op.

Ik behoor niet tot generatie Z, ik ben ook geen boomer. Ik heb warme herinneringen aan de boeken van Dahl, maar het zou me ook niet heel veel kunnen schelen als hij stilletjes aan in de vergetelheid raakt omdat zijn verhalen steeds minder passen in de tijdgeest. Uiteindelijk is dat het lot dat zo goed als elke auteur wacht. Maar iemands eigen woorden na z’n dood met een rood pennetje gaan zitten herschrijven om ‘m aaibaarder en verkoopbaarder te maken? Het is, werkelijk, orwelliaans.