Stefan Hertmans – De val van vrije dagen

Met De val van vrije dagen bevestigt Hertmans dat hij stilaan tot de grand old men van de Vlaamse poëzie behoort.

Vijf jaar geleden verschenen bij zijn toen nieuwe uitgeverij De Bezige Bij de verzamelde gedichten van Stefan Hertmans in één indrukwekkende band. Onder de titel Muziek voor de overtocht was vijfentwintig jaar poëtische productie verzameld. Inmiddels publiceerde Hertmans nog essays en een roman, Het verborgen weefsel, maar het was tot nu wachten voor nieuw poëtisch werk. De val van vrije dagen heet de nieuwe bundel.

Zoals we van Hertmans konden verwachten, is het opnieuw een hele rijke bundel geworden, met referenties aan geschiedenis, mythologie, kunstgeschiedenis, filosofie, populaire cultuur en reizen. De auteur toont zich nadrukkelijk een homme cultivé, maar doet dat gelukkig niet uit effectbejag. Hij maakt gewoon gebruik van wat hij kent en weet om de werkelijkheid betekenis te geven. En kunst is een deel van die werkelijkheid.

Zo zijn Bachs Goldbergvariaties, vederlichte en glashelder gestructureerde pianostukken, bij Hertmans aanleiding voor een bespiegeling over vergankelijkheid: ‘Hoe vaak beseft een mens wat blijvend is,/ die fractie van verbeelding?’. De tegenstelling tussen wat blijft en wat vergaat, is een grondmotief in deze bundel, die niet voor niets een reeks bevat van ‘zeven variaties op het Requiem’.

Maar soms lijkt die tegenstelling vals. In ‘Klooster San Jeronimo, Belém’ beschrijft Hertmans een nu-moment waarin de tijd lijkt stil te staan: ‘Een kind roept je naar deze uren,/ denk aan druppelend water,/ aan eeuwen zonder mens. / Word stil als oud gesteente. // Het is nu.’ Nu, toen en later, herinneren en vergeten, liefhebben en loslaten, begeren en zonder begeerte zijn: in deze zinnelijke poëzie wordt levenservaring gedeeld en wijsheid opgeslagen.

Met De val van vrije dagen bevestigt Hertmans dat hij stilaan tot de grand old men van de Vlaamse poëzie behoort: ‘Afscheid is een spel/ met strenge regels;/ de eerste zet bepaalt de laatste,/ al weet je dat nog niet. / Het leven is een pauze,/ die doorgaat voor de/ hoofdmoot van het stuk.’

Bart Van der Straeten