Siegfried Lenz – Een minuut stilte

‘Een minuut stilte’, een novelle, is van een elementaire tragiek, een verhaal van verlies en verdriet

Christian is achttien jaar. Hij heeft een relatie met zijn jonge en knappe lerares Stella Petersen, die Engels doceert aan de Lessingschool in het havenstadje Hirtshafen. Die affaire is soms penibel, maar niet echt gecompliceerd. Christian is jaloers op de minnaars die Stella heeft of had, in werkelijkheid of in zijn verbeelding. Hij kan ook moeilijk overweg met het rollenspel dat zo’n verhouding vereist: in de klas moet Stella haar autoriteit handhaven, wat betekent dat ze Christian daar behandelt als iedereen. Christian: ‘Ik zocht haar blik, maar ze deed of ze me niet zag.’

Maar dit doet er misschien allemaal al niet meer toe, want vanaf de eerste bladzijde weten we dat Stella dood is. De rode draad in de late novelle Een minuut stilte van de Duitse schrijver Siegfried Lenz (°1926) is de korte plechtigheid waarin directie en leerlingen hun collega en lerares herdenken. Haar dood was gewelddadig. De zeilboot waarin ze van een vakantie uit Denemarken terugkwam, liep te pletter tegen een onder de waterlijn gelegen havendam. Stella werd bij die aanvaring uit het schip geslingerd.

Water en steen zijn noodlottige elementen in dit verhaal, waarin de dood eerder al op Christian zelf heeft geloerd. Christians vader is een ‘stenenvisser’. Van de zeebodem haalt hij stenen op waarmee de havendam verstevigd wordt. Christian duikt onder water om te controleren of de stenen goed gestapeld liggen. Tegen de foto van zijn dode geliefde vertelt hij hoe hijzelf bijna werd gedood door een uit de kraangrijper geschoten, reusachtige steen ‘die me geraakt zou hebben als ik niet door een drukgolf opzij was geslingerd’.

‘Een minuut stilte’ is van een elementaire tragiek, een verhaal van verlies en verdriet. De geliefde wordt gedood door het bouwwerk van haar minnaar. Het gruwelijke beeld van Stella die uit de boot geslingerd wordt, contrasteert schrijnend met het tafereel op de ansichtkaart die Stella naar Christian heeft gestuurd: ‘Op de foto stond een dolfijn die overmoedig uit het water schoot en, kennelijk bewust, op een golf terecht wilde komen.’ Alleen al door die passage is dit helder geschreven en subtiel opgebouwd verhaal ook een kroniek van een aangekondigde dood.

Piet de Moor