Schrijver Chris Ceustermans: ‘Niet twijfelen zorgt soms voor extremistische uitwassen’

‘In 1989 schoot Joeri, een van mijn beste jeugdvrienden, zich dood in Leuven’, vertelt Chris Ceustermans. ‘Hij was een Hongaarse vluchteling, die voor de antiregimepers werkte en gevolgd werd door de geheime diensten. Zijn dood was een grote shock voor mij.

‘Al vijfendertig jaar kleeft zijn verhaal aan mij. Tijdens corona heb ik beslist er een boek over te maken. Ik ging op zoek naar zijn verleden en begon te begrijpen waarom hij zich in België zo verbitterd voelde. Hij zat tussen twee stoelen: hij was gevlucht uit het communistische Hongarije, maar hier in België werd hij niet erkend als politiek vluchteling. Dat was voor hem een enorme ontgoocheling, want hij was een liberaal die het vrije Westen lang had geïdealiseerd.

‘Had ik toen wat meer getwijfeld, dan had ik hem misschien kunnen helpen. Maar ik was achttien en begreep zijn situatie niet. Daar stel ik me vandaag nog altijd vragen over. Hoe goed kennen we de mensen die dicht bij ons staan? Wat weten we echt over hen?’

U bent ook teruggegaan naar Hongarije.

Chris Ceustermans: Ooit was huidig president Viktor Orbàn een belangrijke liberale stem in het verzet tegen het communisme. Maar wat er vandaag allemaal gebeurt onder zijn bewind, is nog veel erger dan ik gedacht had. Alle belangrijke gedrukte media zijn er in handen van rechts-nationalistische oligarchen. Er is amper plaats voor een ander geluid. Dissidente media bestaan er amper, op een paar onderzoekswebsites na.

‘Het lijkt weer dezelfde beklemmende samenleving als die waarvoor mijn vriend Joeri is gevlucht. Zelfs de geschiedenis wordt gemanipuleerd. Orbàn vindt dat het huidige Holocaustmuseum te kritisch is over het Hongaarse verleden. Daarom wil hij een nieuw Holocaustmuseum openen. Alleen twijfel ik of het in België zo anders is.

‘Toen ik terugkeerde, zonden ze toevallig net Het verhaal van Vlaanderen uit. In dat programma werd de geschiedenis ook gebruikt, en soms zelfs misbruikt, als glijmiddel in het heden. Ik vraag me af of onze zogenaamde ‘open’ samenleving wel zo open is. Natuurlijk is België geen spiegelstaat van Hongarije, maar waar zijn hier de conservatieve media? Of kijk naar de commotie over die rechts-nationalistische conferentie in Brussel een paar weken geleden – daar traden weliswaar Orbàn en een paar onfrisse figuren op, maar de wetten werden niet overtreden, hè. Ik vond het schabouwelijk dat de Brusselse burgemeester van Sint-Joost-ten-Node die conferentie verbood. We moeten meer dissonantie toestaan als we onze open samenleving geloofwaardig willen houden.

Twijfelt u vaak?

Ceustermans: Ja. Ik twijfel alleen niet aan de noodzaak van twijfelen. Het is een kunst. Ik was gelukkiger in de jaren dat ik niet twijfelde en me liet meeslepen door mijn idealisme in de stadsbeweging. Maar niet twijfelen zorgt soms ook voor extremistische uitwassen. Dan kom je plots iemand tegen die zegt: ‘We gaan straks de McDonald’s opblazen.’