Schrijfster Ibe Rossel: ‘Ik heb mijn buik vol van de typische relatieromans, geschreven door oude witte mannen’

Met haar debuut Shakespeare kent me beter dan mijn lief brak Ibe Rossel (22) een lans voor de grote literaire klassiekers. Ze blikt terug op een goed gevuld boekenjaar en geeft tips voor onder de kerstboom. ‘Schenk uw eenzame tante De Rustelozen van Olga Tokarczuk.’

Omdat de grote literatuurklassiekers vaak worden gezien als ontoegankelijk, intellectueel en pretentieus, besloot blogster en studente Engelse literatuur Ibe Rossel een boek te schrijven over klassieke auteurs als Jane Austen, J.D. Salinger en George Eliot: Shakespeare kent me beter dan mijn lief. Levenslessen van dode auteurs. ‘Veel mensen zijn bang om aan die klassiekers te beginnen omdat ze denken dat ze te weinig historische kennis hebben. Terwijl dat geen voorwaarde is om ervan te genieten. Ik wilde een andere manier van lezen voorstellen: ga op zoek naar wijze lessen om toe te passen op je eigen leven. Madame Bovary van Gustave Flaubert is bijvoorbeeld een echte soap, ideaal om meer inzicht te krijgen in de roddels en achterklap uit je vriendenkring.’

Waarom vindt u het zo belangrijk dat mensen meer lezen?

Ibe Rossel: Ik vind boeken zo’n verrijking voor het leven. Dankzij je boekenkast kun je duizend levens tegelijk leiden. Als ik iemand hoor zeggen dat hij ‘niet van boeken houdt’, vind ik dat gewoon zonde. Boeken bestaan in zo veel vormen en genres. En in tegenstelling tot films, series of sociale media, waarbij de beelden razendsnel binnenkomen, heb je tijdens het lezen zelf autoriteit over het verhaal. Natuurlijk vergt lezen een investering, maar het is een spier die je kunt trainen. Begin met elke dag tien minuutjes voor je gaat slapen. Voor mij is het een tweede natuur geworden: als ik ergens aankom zonder boek, krijg ik instant stress.

Welk literair advies hebt u voor mensen die wanhopen door de zoveelste (semi)lockdown?

Rossel: Lees kinderboeken. Zelf heb ik tijdens de eerste lockdown enkele klassiekers herlezen, samen met mijn lief. Matilda van Roald Dahl, Minoes van Annie M.G. Schmidt of Pippi Langkous van Astrid Lindgren. Op vreselijke momenten wil je toch niets liever dan in een boerderij op het Zweedse platteland wonen? Al moet ik toegeven dat ik wel schrok van bepaalde racistische tekeningen en passages uit Pippi Langkous. Een herziene versie lijkt me geen slecht idee.

Wat was voor u het beste boek van 2021?

Rossel:1000 kronkelwegen angst van Olivia Wenzel. Die Duitse debuutroman gaat over een jonge zwarte vrouw die opgroeit in Oost-Duitsland, met een punker als moeder en een vader die terugkeert naar zijn geboorteland. Vooral qua vorm is het een van de origineelste boeken die ik in jaren heb gelezen. Daarnaast was ik erg onder de indruk van De geschiedenis van mijn seksualiteit van Tobi Lakmaker – de personificatie van een luide schaterlach en oprechte tranen – en van Exces van Persis Bekkering, een feministische roman over het wilde uitgaansleven. Al is dat nu misschien wat confronterend, gezien de omstandigheden. Meer iets voor komende lente.

Kiest u bewust voor boeken met actuele woke thema’s?

Rossel: Niet per se. Eerder thema’s waarover nog niet zo veel romans geschreven zijn. Ik heb mijn buik vol van de typische romans over heteroseksuele relaties, geschreven door oude witte mannen. Er staat een nieuwe garde klaar om het over te nemen.

Wat zijn voor u de belangrijkste literaire trends van 2021?

Rossel: De autofictie blijft heel erg in opmars. Ik weet dat veel mensen dat een vorm van navelstaarderij vinden, maar ik vind dat die autobiografische elementen net heel eerlijke, gelaagde romans opleveren. Ook de hybride vormen tussen fictie en non-fictie spreken me erg aan, denk maar aan De ontdekking van Urk van Matthias Declercq. Het enige wat ik soms mis, zijn heel ambitieuze romans met zeer veel perspectieven, in de victoriaanse traditie. Mijn absolute favoriet blijft Middlemarch van George Eliot. Dat is een boek zoals een aperitiefbordje: het heeft álles wat je nodig hebt. Ik ken geen enkele roman die zijn personages zo kent en doorgrondt. Een hedendaagse versie zou fantastisch zijn. Maar eerlijk: ik zou geen idee hebben hoe daaraan te beginnen.

De Libris Literatuurprijs ging naar Jeroen Brouwers. Een terechte winnaar?

Rossel: Ik gun Brouwers de wereld en uiteraard is Cliënt E. Busken geen slechte roman. Maar ik heb het gevoel dat hij die prijs heeft gekregen omdat hij hem nog nooit had gewonnen. Dan wordt het een soort oeuvreprijs, wat niet de bedoeling is. Ik had liever een straf debuut zien winnen, zoals Wij zijn licht van Gerda Blees. Een vrouwelijke laureaat was ook wel eens mooi geweest, ter afwisseling.

En wat te denken van Abdulrazak Gurnah, de Tanzaniaanse schrijver die de Nobelprijs voor Literatuur won?

Rossel: Ik had, net als heel wat anderen wellicht, nog nooit van hem gehoord. En hoewel zijn oeuvre me wel interessant lijkt, ben ik toch te tegendraads om nu naar de boekenwinkel te snellen en zijn boeken te kopen. Ik hoop dat Cees Nooteboom een van de komende jaren eindelijk die Nobelprijs binnenhaalt. Het zou fijn zijn als we allemaal mee mochten stemmen, zoals bij het Eurovisiesongfestival.

Hoe kijkt u naar de rel rond Astrid H. Roemer, die de Prijs der Nederlandse Letteren niet uit handen van koning Filip kreeg na haar uitspraken over de Surinaamse politicus Desi Bouterse?

Rossel: Ik ben een grote fan van Roemers oeuvre. Maar ik snap dat haar uitspraken controverse opwekten. Ik vind het wel jammer dat we niet consequent omspringen met die verontwaardiging. Het lijkt alsof mensen van kleur daar veel sneller voor bestraft worden. Denk maar aan de controverse rond rappers Boef of Damso. Zij mogen zich niet seksistisch uitlaten, terwijl de witte schrijver Herman Brusselmans dat wel mag doen bij De Slimste Mens Ter Wereld, en ook een auteur als Michel Houellebecq zonder probleem mag polariseren.

Welk boek zou u met de kerst geven aan een eenzaam familielid?

Rossel: De rustelozen van Olga Tokarczuk, die enkele jaren geleden de Nobelprijs voor Literatuur won. Het is een prachtig boek vol bespiegelingen over eenzaamheid, reizen en dolende mensen. Verschillende bevreemdende verhalen worden door elkaar geweven: van een moeder in Moskou die wegvlucht van haar zwaar gehandicapte zoon en alleen rondzwerft in de metrogangen, tot de zus van Chopin die zijn hart naar Warschau moet brengen. En bovendien is het een dikke turf, altijd een pluspunt.

Hebt u ook cadeautips voor de jongsten rond de feesttafel?

Rossel: Dan grijp ik toch weer naar de klassiekers. Doe maar Ronja de roversdochter van Astrid Lindgren, zo doen ze inspiratie op om lekker wild te ravotten. Voor sombere tieners zou ik Het leven is vurrukkulluk van Remco Campert aanbevelen: heel vrolijk en dun, daar houden tieners van. Ik heb vier jaar in Amsterdam gewoond en dat boek schetst een heerlijk beeld van die stad.

En welk boek kunnen we aan onze allerliefste geven?

Rossel: Je kiest natuurlijk het best een boek dat heel specifiek aansluit bij de interesses van je lief. Daarmee toon je dat je ook echt luistert als die iets vertelt. Maar bij gebrek aan inspiratie kun je kiezen voor De taal der verliefden van Roland Barthes: een heel mooie dissectie van verliefdheid. Lekker Frans, intellectueel en romantisch.

Tot slot: hebt u nog een boekentip voor onze minister van Cultuur Jan Jambon?

Rossel: Het Zelfverwoestingsboek van Marian Donner, met als ondertitel: Waarom we meer moeten stinken, drinken, bloeden, branden en dansen. Dat lijkt me wel toepasselijk.