Raf Goossens – Kieken zonder kop

De Vlaming Raf Goossens (°1962) won in 2008 een verhalenwedstrijd van Uitgeverij Contact, het Nederlandse fonds dat ook Dimitri Verhulst uitgeeft. Kennelijk hebben ze het daar nogal voor ‘la Flandre profonde’, want in die sfeer baadt nu ook Goossens’ romandebuut, Kieken zonder kop.

We schrijven oudejaarsdag 1933, nieuwjaarsdag 1934. In een godverlaten huizenrij tussen twee dorpen, die vaag herinnert aan Boons Vergeten straat (1946), heeft het bonte allegaartje van bewoners besloten om de overgang van oud naar nieuw voor het eerst samen te vieren.

Initiatiefnemer is Manu, maar die gedraagt zich tijdens het feest opvallend afwezig. Hij loopt er voortdurend van weg, naar de bevroren ‘put’, om alleen te kunnen zijn. De feestende buren en zelfs zijn drie maanden zwangere vrouw Maria begrijpen er niets van.

De lezer weet echter meer. Manu’s dode moeder, die je als vertelster rechtstreeks toespreekt, laat van meet af aan weten dat zij door haar eigen zoon de kop is afgestoken, met een spade. Zoals een kieken zonder kop nog blijft lopen, zo wauwelt zij nog als een dode in zijn hoofd na.

Gaandeweg verneem je zo dat de moord een afrekening is met de verpletterend jaloerse liefde die de godsdienstgekke moeder, Sara, voor haar ‘godje’ Emmanuel (‘God met ons’) koesterde. De Bijbelse allegorie is (iets te) evident. In de verte kondigt Hitler zich al aan. Hoe stichtend is Manu’s gedrag voor de gemeenschap?

Goossens zet sterk in op drollige (taal)humor als tegengif voor het judasvalse geloof dat de kop blijft opsteken. Ook door de korte scènes, het vele gebruik van dialoog en de klassieke eenheid van tijd, plaats en actie knoopt hij aan bij het theater van Sierens of Vanluchene.

In vergelijking grossiert Goossens wel te veel in archetypisch idioom. Het taalplezier spat er af, maar hij sluit er zijn debuut ook mee op in de nostalgische sfeer van een amusante anekdote. Het is ‘een piëtaatje uit volle Vlaamse kleigrond gekneed’. De kop is er af, maar een staart met venijn was welkom geweest.

Tom Van Imschoot