Philippe Claudel – Het verslag van Brodeck

Met Het verslag van Brodeck schreef Philippe Claudel een donkere parabel over Goed en Kwaad.

Met Het verslag van Brodeck schreef Philippe Claudel een donkere parabel over Goed en Kwaad.

In zijn bejubelde roman Grijze zielen uit 2003 toverde Philippe Claudel een uitgekiende, meeslepende intrige over een kindermoord uit z’n hoed. Op de achtergrond van dit relaas stroomde de mistige Maas van Lotharingen en donderde het geweld van de Eerste Wereldoorlog.

Daarna volgden vertalingen van ander werk die lieten zien dat Philippe Claudel een auteur met vele gezichten is. Maar in zijn nieuwe roman Het verslag van Brodeck knoopt de Fransman weer aan bij het epische register van Grijze zielen.

Claudel dropt de lezer in een afgelegen bergdorpje aan de Frans-Duitse grens, in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Hoofdpersonage Brodeck krijgt de opdracht om uit te zoeken waarom ‘de Anderer’, een zonderlinge figuur die nog maar sinds enkele weken in het dorp was komen wonen, op een dag door de bewoners is vermoord.

Het officiële verslag, waarin Brodeck gedwongen wordt de waarheid geweld aan te doen, krijgen we niet te lezen. Wel Brodecks echte, in het geheim geschreven, relaas.

In een trage, ingenieuze opeenvolging van flashbacks geeft dit duistere verslag zijn geheimen prijs: de mysterieuze gebeurtenissen in het dorp sinds de komst van de Anderer; de studiejaren van Brodeck in de hoofdstad, waar hij getuige is van de plotse opkomst van gewelddadig racisme; het tragische wedervaren van zijn tijdens de oorlog alleen achtergebleven vrouw; Brodecks lugubere kampervaringen.

Claudel legt over zijn evocatie van de kampen een lichte sluier van sereniteit, wat niet wegneemt dat sommige scènes de lezer bij de keel grijpen. Net op het moment dat Brodeck helemaal samenvalt met het beest in hem, vangt zijn lange reis aan naar het-weer-mens-worden, een tocht die het hele boek duurt en pas dankzij het schrijven van zijn verslag wordt afgerond.

Plaatsnamen worden niet vermeld en woorden als ‘Joden’ of ‘nazi’s’ vallen op door hun afwezigheid. De kracht van dit boek ligt in de suggestie. Brodeck zoemt in op ogenschijnlijk onbelangrijke details, die de loop der dingen een beslissende wending geven en de kleefstof vormen tussen disparate herinneringen.

Gaandeweg verzamelt hij kleine literaire mozaïekjes die hij op het eerste gezicht lukraak aan elkaar rijgt. Zijn hand wordt evenwel vastgehouden door Claudel, die heel goed weet waar hij naartoe wil.

Het is de auteur niet te doen om de thrillerachtige ontknoping van een moordzaak, al weet hij de lezer daarmee onweerstaanbaar zijn verhaal in te zuigen. Deze donkere, vlot lezende roman, overstijgt de concrete context van moord, oorlog en genocide.

De mysterieuze Anderer blijkt niet de enige buitenstaander. Ook Brodeck, die de kans kreeg om te gaan studeren, vervreemdde op haast fatale wijze van zijn dorpsgenoten. Zijn relaas is de parabel van de mens die angst heeft voor de ander en het veiliger vindt onzichtbaar in de massa op te gaan.

Anders-zijn is volgens Brodeck een spiegel die haat als een onzichtbaar gif in de mensen pompt, een spiegel die uiteindelijk verbrijzeld wordt. Angst is het vehikel van die haat.

Toch is Het verslag van Brodeck niet gitzwart. De Baudelaire-achtige ambivalentie tussen schoonheid en perversie nestelt zich in alle hoeken van dit fijnmazige verhaal, waarin niet toevallig bloemen een opvallende rol krijgen.

Op het einde van de roman komt Brodeck pas echt te weten wat er met zijn vrouw tijdens de oorlog is gebeurd, en beseft hij dat hij de ultieme bloem van het kwaad in zijn eigen armen draagt.

Bart Van Loo