Philippe Claudel – Het onderzoek

Helemaal vooraan in de nieuwe Claudel staat dit citaat: ‘Voor al diegenen die nog komen, opdat zij niet de volgenden zijn.’ Meteen is duidelijk dat dit het boek is van een schrijver met een boodschap.

In het eerste hoofdstuk ontmoeten we het hoofdpersonage (de Onderzoeker) en een nevenpersonage (de Kelner). De hoofdletters laten er geen twijfel over bestaan: deze roman is een mengvorm van parabel en allegorie.

Lezers die enig moralisme in romans godslasterlijk vinden, moeten niet verder lezen. Fans die erop gebrand zijn om een ijzersterke klassieke roman te lezen in de trant van Claudels Grijze zielen zullen ook bedrogen uitkomen. Wie er geen moeite mee heeft om zijn verwachtingen bij te stellen, zal aanvankelijk geïntrigeerd voortlezen.

De Onderzoeker heeft als taak gekregen uit te vlooien waarom er in het Bedrijf de laatste tijd zoveel zelfmoorden worden gepleegd. Maar vooraleer hij het Bedrijf betreden kan, zijn we al stevig opgeschoten in het boek. De Onderzoeker lijkt verzeild in een kafkaiaanse nachtmerrie. De werkelijkheid is nu eens een administratieve doolhof, dan weer een psychologisch labyrint.

Claudel wil bewijzen dat vriendschap onmogelijk is in onze onoverzichtelijke samenleving – maar zoiets werd door Milan Kundera krachtiger gedaan in Identiteit (1997). Tegelijk wil hij de onmenselijkheid van de bedrijfswereld in de verf zetten – maar dat werd origineler en meer prangend beschreven in De menselijke kwestie (2000) van François Emmanuel.

Na verloop van tijd stapelen de ongeloofwaardige ontwikkelingen zich op, en kan Claudel zich niet bedwingen om zijn boodschap al te expliciet uit de doeken te doen. Zoiets komt het leesplezier nooit ten goede. Kortom, Het Onderzoek is een boek dat er niet in slaagt zijn ambities waar te maken en dat al gauw gaat vervelen.

Bart Van Loo