Op de dag van de prijsuitreiking zelf nog stapte een van de drie juryleden, uitgeefster en schrijfster Carmen Callil, ontevreden op.
Dat het Callil menens is, wordt zaterdag duidelijk. The Guardian, die het nieuws als eerste oppikte in Sydney, waar de prijs werd uitgereikt, publiceert zaterdag een vurig betoog van haar hand. In afwachting kreeg de krant al een onverbloemde reactie van de oprichtster van de feministische uitgeverij Virago. “Aangezien ik niets heb met de winnaar, vond ik dat ik er mijn naam als jurylid ook niet aan kon koppelen en wou ik me terugtrekken. Je kunt niet gevraagd worden om te oordelen en dan niet oordelen.”
Over de achterliggende reden van haar beslissing was Callil zo mogelijk nog duidelijker: “Ik zie Roth helemaal niet als een schrijver. Ik maakte duidelijk dat ik hem niet op de longlist zou hebben gezet, dus ik was verwonderd dat hij erop bleef staan. Hij was de enige die ik niet bewonderde, alle andere waren goed voor mij.” Sterker nog, Callil vindt Roth een keizer zonder kleren. “Wie zal hem over twintig jaar nog lezen? Hij gaat maar door over hetzelfde in bijna elk boek. Het is alsof hij op je gezicht zit en je niet meer kan ademen.”
Dat de twee andere juryleden die mening niet delen, is evident. Juryvoorzitter Rick Gekoski voelde zich dan ook geroepen om zijn keuze op diplomatische wijze te verdedigen. “De beslissing om de prijs aan Philip Roth te geven, werd traag genomen en na flink wat discussie en een stevige portie argumenten. Twee van de drie juryleden waren sterk vóór een bepaalde auteur, het andere jurylid sterk tegen.”
Dat Callil zich terugtrekt begrijpt Gekoski. “We hebben de voorbije 18 maanden de ogen uit ons hoofd gelezen. Als de beslissing dan valt op een auteur waar je niets mee hebt, dan is dat moeilijk.” Maar over de kwaliteiten van het oeuvre van Roth bestaat volgens hem geen twijfel. “In 1959 schrijft hij ‘Goodbye, Columbus’ en het is een meesterwerk. 51 jaar later is hij 78 en schrijft hij ‘Nemesis’ en het is opnieuw zo mooi, zo’n fantastische roman. Welke andere auteur schrijft over een tijdspanne van 50 jaar zo’n meesterwerken?”
Deze jaargang van de Man Booker International zal niet snel vergeten worden. Eerder liet de genomineerde John Le Carré al weten dat hij niet op de shortlist wilde staan, omdat hij “niet meedingt naar literaire prijzen.” Ook toen mocht Gekoski de brand komen blussen. “John Le Carré blijft natuurlijk op de shortlist staan. We zijn ontgoocheld dat hij zich wil terugtrekken, omdat we grote bewonderaars zijn van zijn werk”, wist hij toen in naam van de hele jury te vertellen.
Maar die unanimiteit geldt duidelijk niet wat Roth betreft. “De boeken van Philip Roth hebben een breed en nog steeds groeiend publiek gestimuleerd, geprovoceerd en geamuseerd,” wist Gekoski in naam van de jury over de laureaat van 2011 te zeggen. “En geïrriteerd”, moet Carmen Callil daar toen in stilte aan toegevoegd hebben, terwijl ze in gedachten de ideeën voor haar aanstaande vurig opiniestuk in The Guardian al aan het schikken was.
Jeroen Bert
