Patricia de Martelaere: het mysterie nog uitvergroot

Marja Pruis schreef met ‘Als je weg bent’ een biografisch essay over Patricia de Martelaere dat meer weg heeft van een voorstudie dan van een echte biografische schets.

Patricia de Martelaere overleed op 51-jarige leeftijd vier jaar geleden aan een hersentumor. Marja Pruis verdiepte zich in haar romans en essays en probeerde te achterhalen wie er schuil ging achter deze koele façade. Een antwoord geeft ze in ‘Als je weg bent’ nauwelijks, ook al weet ze De Martelaeres werk aardig te parafraseren.

Pruis was nochtans van goede wil. Ze contacteerde vriend en vijand van De Martelaere. Maar noch haar rechtstreekse familie – de zoon Mythras bijvoorbeeld of de dochter Salomé – noch haar vrienden of minnaars gaven thuis.

Alleen choreografe Anne Teresa de Keersmaeker laat enigszins in haar kaarten kijken. Ze was een zielsverwante van De Martelaere, zo blijkt, en wie de strenge maar extatische danspartijen van De Keersmaeker naast ‘de koude kunst’ van De Martelaeres werk legt, ziet inderdaad heel wat verbanden. Hier werkt Pruis’ biografische arbeid inderdaad verhelderend.

Ook met De Martelaeres schrijversconcurrente en universiteitscollega Kristien Hemmerechts had Pruis een goeie babbel. Vrij Nederland- criticus Carel Peeters die een boontje had voor De Martelaeres oeuvre licht zijn passie naar behoren toe. En de rel die Knack destijds veroorzaakte toen bleek dat literatuurhistoricus Hugo Brems in zijn hedendaagse literatuurgeschiedenis ‘Altijd weer vogels die nesten beginnen’ De Martelaere zonder meer had geschrapt, komt eveneens uitvoerig aan bod.

Brems had een jarenlange gepassioneerde relatie met De Martelaere maar zette er een punt achter om zijn huwelijk te redden. De drastische manier waarop hij De Martelaere ook uit de literatuurgeschiedenis wou weggommen, zette terecht kwaad bloed bij De Martelaere. Of zoals ze destijds tegen Knack vertelde: “Ik probeer de taoïstische gelatenheid toe te passen, maar mijn aardse natuur bleek sterker dan mijn hemelse.”

Wat er ooit gebeurde bij de mysterieuze verdwijning van haar eerste echtgenoot Rudi Smets die na een boottochtje naar Engeland niet meer opdook, komen we dus niet te weten. Was het zelfmoord? (waarschijnlijk) of leeft hij incognito op een exotisch eiland? Pruis maakte van de nood een deugd en respecteerde dan maar de biografische zwarte gaten in het leven van De Martelaere.

De lezer die meer wil weten over deze heel speciale vrouw blijft op zijn honger. De Martelaeres werk – haar romans en vooral haar essays – staat nog altijd als een huis, zo bewijst Pruis ten overvloede in haar empathische doorlichting van het oeuvre van De Martelaere. Om het fijne te weten over de mysterieuze vrouw zelf is het echter blijkbaar nog te vroeg.

Frank Hellemans