Nobelprijswinnaar Mo Yan houdt zijn mond niet

In tegenstelling tot wat zijn westerse critici menen, houdt de Chinese Nobelpijswinnaar Mo ‘Niet praten’ Yan zijn mond niet.

De tendens van vele snelle commentaren op de bekroning van Mo Yan (pseudoniem met als betekenis ‘Niet praten’) met de Nobelprijs literatuur liegt er niet om: de Chinese schrijver wordt ongenuanceerd als een collaborateur van het dictatoriale regime gepresenteerd. De Chinese kunstenaar Ai Wei Wei liet een ondubbelzinnige twitter vliegen waarin stond: ‘Wie de confrontatie met de werkelijkheid niet aangaat, is een leugenaar.’

Ook in de Duitse pers verbijten de commentatoren hun woede. Ze betreuren het dat door de beslissing van de jury om Mo Yan te bekronen, de rol van een andere Chinese schrijver verduisterd wordt. Het gaat om de dissidente schrijver Liao Yiwu, aan wie zondag in het kader van de aflopende Buchmesse in de Frankfurtse Paulskirche de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel wordt uitgereikt. Liao Yiwu is vorig jaar uit China naar Duitsland (Berlijn) gereisd, waar vorige week zijn grote reportageboek ‘Die Kugel und das Opium’ (over de slachtpartij op het Plein van de Hemelse Vrede, 1989) bij uitgeverij Fischer verscheen. Van Liao Yiwu wordt volgende maand het boek ‘Gevangenisliederen’ in een Nederlandse vertaling bij Atlas-Contact gepubliceerd.

De ‘Frankfurter Allgemeine Zeitung’ bekritiseerde gisteren de beslissing van de Nobeljury in bittere woorden: ‘Voor het officiële China kon de onderscheiding op geen gunstiger tijdstip komen. Nu zondag krijgt Liao Yiwu, een van de prominentste regimecritici in het westen, de Vredesprijs van de Duitse Boekhandel … Nu verliest deze aan symbolen machtige bekroning van Liao een deel van haar effect, omdat de wereld zich met zijn schrijvende collega Mo Yan zal bezighouden. Die naam is overigens een pseudoniem, hij betekent “Spreek niet”. Dat klopt, want Mo Yan schrijft en beoefent het open woord niet tegenover de misstanden in China.’

Het is toch wel een rare situatie. Het lijkt wel alsof de westerse critici van Mo Yan vinden dat goede Chinese schrijvers alleen onder de ballingen aan te treffen zijn, en alsof alle Chinese auteurs die in China wonen handlangers van de dictatuur zijn zolang ze niet in de gevangenis zitten. Heel wat Duitse intellectuelen nemen het Mo Yan kwalijk dat hij drie jaar geleden lid was van de officiële schrijversdelegatie die door Peking naar de Frankfurtse boekenbeurs was gestuurd. China was toen gastland.

Op de literaire waarde van Mo Yans oeuvre wordt ook afgedongen omdat zijn vertaalde werk over verschillende uitgeverijen is verspreid. In Duitsland zijn er dat vier. In het Nederlandse taalgebied verschijnen de romans van de laureaat bij de Geus (vroeger bij Bert Bakker), bij wie in december ‘Kikkers’ wordt gepubliceerd, een roman over de Chinese éénkindpolitiek. Voor uitgeverij De Geus is Mo Yan overigens een waardevolle toevoeging aan de lijst van Nobelprijswinnaars, waarop onder anderen J. M. G. Le Clézio (2008), Herta Müller (2009) en Liu Xiaobo (2010) prijken.

Hoe onrechtvaardig en voorbarig de morele beoordeling van Mo Yan in het westen is, bleek onmiddellijk nadat het nieuws van de onderscheiding bekend raakte. Op een persconferentie verklaarde Mo Yan immers te hopen op een spoedige vrijlating van de gevangen dissident Liu Xiaobo, die in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. Uit dat initiatief bleek dat Mo Yan de Nobelprijs meteen als een schild tegen de Chinese machthebbers gebruikte en bewees dat zijn pseudoniem met een flinke korrel zout genomen moet worden.

Piet de Moor