Misdaad in Saoedi-Arabië

Ook ‘Stad van sluiers’, de tweede misdaadroman van de Amerikaanse Zoë Ferraris, is een mix van thriller, memoires en literaire roman.

In wat voor wereld leven wij? Op een rotonde aan een drukke weg wordt een man in het openbaar gegeseld. Velen zijn getuige en horen zijn geschreeuw als hij om vergiffenis smeekt. Elders loopt de shariapolitie achter een vrouw aan omdat ze in het openbaar een hond uitlaat. De vertegenwoordiger van de religieuze politie schreeuwt haar toe dat de hond uitlaten een middel is om te flirten, net als juwelen of make-up. Welkom in Jedda, een grote havenstad aan de Rode Zee en volgens Zoë Ferraris een van de meer liberale steden van het Koninkrijk Saoedi-Arabië, waar oliewinning de belangrijkste bron van inkomsten is.

Zoë Ferraris was negentien toen ze in San Francisco trouwde met een bedoeïen die naar Amerika was gekomen om Engels te leren. Toen er een dochtertje werd geboren, besloot haar man dat ze samen naar zijn familie naar Jedda zouden gaan voor een kort bezoek. Dat duurde een jaar. Ze woonden in een multiculturele maar erg conservatieve wijk van de stad waar ook veel Soedanezen en Aziaten huisden. ‘Vrouwen mochten als ze niet begeleid waren het huis niet uit. Als je dat toch deed, werd je gepest door de religieuze politie, soms geslagen met een zweep. Zelf kreeg ik eens een schoen naar mijn hoofd,’ zegt ze. Terug in de Verenigde Staten bleven Zoë en haar man nog een jaar bij elkaar tot hij terugkeerde naar Saoedi-Arabië waar, zo zegt Ferraris, ‘zijn moeder het perfecte nichtje vond om mee te trouwen’.

Haar debuutroman werd ‘Finding Nouf’ (‘Zoeken naar Nouf’), een misdaadroman waarin ze vooral haar persoonlijke ervaringen over het leven in Saoedi-Arabië en Jedda kwijt kon. Nayir is een Saoedi-Palestijnse bedoeïen, woestijngids en gelovig moslim. Zijn enige echte vriend is Othman, zoon van de rijke familie Shrawi. Op een dag verdwijnt Nouf, een zusje van Othman. Als woestijngids wordt Nayir gevraagd de expeditie te leiden die Nouf gaat zoeken. Als men haar lijk vindt blijkt ze gestorven te zijn door verdrinking in een wadi. De roman verscheen twee jaar geleden en kreeg zopas een vervolg: ‘Stad van sluiers’ (‘City of Veils’). Een paar personages kennen we al: Nayir en Katya Hijazi, de enige vrouwelijke lijkschouwer in de stad. Een progressieve vrouw die de schuwe Nayir compleet onwennig maakt. De plot heeft twee verhaallijnen: de verdwijning van een Amerikaan die lijfwacht is van een van de vele Saoedi-Arabische prinsen en de speurtocht naar de moordenaar van de jonge filmmaakster Leila. Die werkte aan een controversiële film over de oorsprong van de Koran. Beide zaken blijken met elkaar te maken te hebben. Ook in deze roman is het duidelijk dat Ferraris het voor een groot stuk over haar eigen verblijf in Saoedi-Arabië heeft.

Echte thrillers, spannende boeken dus, zijn de twee misdaadromans van Zoë Ferraris niet. De keuze tussen roman, thriller of memoires lijkt ze niet consequent te hebben gemaakt. Je zou de twee boeken eerder een spoedcursus kunnen noemen over het praktische leven in Jedda. En wat je best doet en vooral laat. Overigens een soms wel wat oppervlakkige cursus, want Ferraris heeft het vooral over uiterlijkheden. Dus: wat je als vrouw allemaal bedekt laat en hoeveel keer de nikab, de gezichtssluier die alleen de ogen vrijlaat, op- en vooral neergeslagen wordt. En dat je als vrouw best niet alleen in een auto met een vreemde man zit. En hoe hinderlijk de sluier is bij een moordonderzoek. Wel benadrukt Ferraris via een personage als Nayir genuanceerd dat ook de man in deze gesloten maatschappij voor moeilijke keuzes komt te staan. Ook dat een ernstig onderzoek van misdrijven jegens vrouwen bijzonder moeilijk is.

Fred Braeckman