Milan Kundera – Een ontmoeting

De essays van Milan Kundera zijn spannender dan zijn romans, waarschijnlijk omdat zijn opstellen het concentraat zijn van wat de schrijver werkelijk, zonder omwegen, wil zeggen.

De essays van Milan Kundera zijn spannender dan zijn romans, waarschijnlijk omdat zijn opstellen het concentraat zijn van wat de schrijver werkelijk, zonder omwegen, wil zeggen.

In zijn essays voldoet Kundera precies aan de eisen die hij aan een goede roman stelt: hij moet ons iets vertellen wat we over onszelf nog niet wisten.

Kundera spreekt in Een ontmoeting over de roman als over een mens om wiens lot hij begaan is, en daarbij is hij afkerig van elke vorm van pedagogie.

Om met het laatste te beginnen: de essayist wordt kwaad als hij merkt hoe geschied- en literatuurwetenschappers Rabelais proberen te ontdoen van zijn ‘carnavaleske’ aspect. Dat vindt Kundera een misdadig opzet, juist omdat hij Rabelais waardeert als ‘de pionier, de stichter, het genie van het niet-ernstige in de romankunst’.

Rabelais’ Gargantua-Pantagruel is voor Kundera een ‘roman avant la lettre’. Rabelais’ roman neemt in Kundera’s verhaal inderdaad de trekken aan van een vrije, onvolgroeide mens van wie niemand weet of en hoe hij zich zal ontwikkelen: ‘Dankzij die aanvankelijke vrijheid van de roman bevat het werk van Rabelais eindeloos veel esthetische mogelijkheden, waarvan er in de latere ontwikkeling van de roman een aantal zijn verwezenlijkt en andere nooit.’

De geschiedenis van de roman omvat dus ook de strijd voor de bevrijding uit het keurslijf van het genre. De restauratie van het rabelaisiaanse vuurwerk van stijlen wordt pas drieënhalve eeuw na Rabelais door James Joyce gerealiseerd, aldus Kundera. Het nieuwe is feitelijk altijd het oude.

Komisch is dat ontwikkelde mensen vaak sceptisch staan tegenover geslaagde vormexperimenten die zich in het verleden in hun eigen literatuur hebben voorgedaan.

Het is boeiend hoe Kundera – nog eens aan de hand van Rabelais – die houding met een paradox verklaart: ‘De Rabelais die me rond mijn achttiende heeft betoverd, is een Rabelais in prachtig modern Tsjechisch. Door zijn Oudfrans, dat voor de lezer van nu moeilijk te begrijpen is, zal Rabelais voor een Fransman altijd stoffiger, archaïscher en schoolser zijn dan voor iemand die hem kent via een (goede) vertaling.’

Milan Kundera – Een ontmoeting. Essays
Vertaald door Martin de Haan
Uitgeverij: Ambo
Aantal pagina’s: 178
Prijs: 21,95 euro
ISBN: 978-90-263-2234-1

Piet de Moor