Mar Maremoto in ‘Draw for Change’: een greep uit het leven van de Mexicaanse topcartooniste

In Draw for Change schetst Catherine Vuylsteke de portretten van de zes vrouwelijke cartoonisten uit Mexico, de VS, India, Syrië, Egypte en Rusland waaraan de bekroonde, gelijknamige docuserie is gewijd. Een exclusieve voorpublicatie uit het levensverhaal van de 29-jarige Mexicaanse Mar Maremoto.

‘Ze noemen me Mar. Ik heet Mariana, maar niemand kent me bij die naam. Ik leef in Mexico-Stad, een plek waar ik evengoed haat als liefde voor voel. Ik teken graag en kan borduren – ik hou van mode en oude kleren. Stilzitten is niets voor mij. Mijn sterrenbeeld is Maagd, ik ben queer en ik huil veel’.

Zo ongeveer beschrijft de jonge Mexicaanse kunstenares zichzelf op internet. Niet als Mariana Lorenzo maar als Mar Maremoto. Dat laatste is Italiaans voor vloedgolf, en bedoeld als bekentenis van exuberantie.

De voorbije jaren is het voor Mar Maremoto bepaald hard gegaan: met kwetsbaarheid als raketbrandstof verovert ze evengoed de virtuele als de echte wereld. Geschilderd, genaaid of getekend, haar kleurrijke, dissidente lichamen zijn overal: op murals, posters, illustraties, kaartjes en etiketten.

Ze was al een Instagrammeisje toen het platform nog niet bestond. Mar woont in beelden, in droedels en in scènes uit films en series. Het is nooit anders geweest, als een snoer van troost loodsen ze haar door de dagen. Het zijn stapstenen, amuletten tegen een bijwijlen overweldigend onbehagen. Kwestie van zich geen raad weten, geen plek te vinden, er geen te hebben misschien.

(..)

In haar eerste herinneringen woont Mar met haar ouders en haar broer in oma’s grote huis, drie verdiepingen vol schemerige kamers, zware gordijnen, oude tapijten en grote kandelaars. Bovenal is dit het koninkrijk van de heilige maagd, de goedmoedige beschermheilige van zij die lijden. Haar blik houdt het midden tussen vergiffenis en troost, geen menselijke zonde is deze supervrouw vreemd. Haar voorkomen staat in scherp contrast met dat van haar gekruisigde zoon, die boven alle bedden prijkt en de kleine Mar nachtmerries bezorgt. Het meisje klasseert hem later bij The Exorcist – in de ergste scènes – en veroordeelt de arme man stiekem tot een eeuwig vagevuur onder haar bed.

Elke ochtend voert oma’s godsvrucht haar naar de kerk, alleen ziekte doet haar van dat ritueel afwijken. Ze kijkt ’s avonds met haar kleindochter naar telenovela’s – een gewoonte die haar dochter geenszins goedkeurt. Te veel vulgair taalgebruik, geweld en liefdesperikelen, dingen die niet in een kinderhoofd thuishoren.

(..)

In Mars hoofd is de kindertijd een seizoen van buitenshuis moeten, waar ze zich op de meeste dagen zo weinig mogelijk van herinnert. Alleen laten sommige dingen zich niet vlot vergeten. Neem de privéschool, die wél liberaal heet maar waar de lengte van de rokjes van de uniformen wordt gemeten. Boven de knie mag niet, evenmin als make-up of geverfd haar. Alles is er verschrikkelijk: de regels, de vakken, de leraren, het gedrag van de andere kinderen. Dat laatste misschien nog het meest.

Menige straf ten spijt droedelt Mar de uren om. Ze verschanst zich in een geometrisch labyrint, verdwijnt in haar verbeelding, hoopt dat een permanent neutrale gezichtsuitdrukking haar beschermt, zoals de luiken dat doen met oma’s vensters. Aan sommige dingen valt evenwel niet te ontkomen. Mar vraagt het zich tot op heden af: valt onzekerheid heus zo makkelijk te detecteren? Het moet haast wel, ze zeggen dat het is zoals met honden, die de angst van mensen ruiken en vervolgens hun tanden ontbloten.

Als meisje van tien filmt Mar met haar mobieltje de kwelduivel die haar leven vergalt. Noem het een daad van wanhoop. De beelden zijn wazig, het verhaal eenduidig. Getreiter, verwensingen, het geduw en getrek van een verwaarloosde jongen. En Mar die het zo lang mogelijk probeert te negeren. Nu, en al die vorige keren. Een paar klasgenoten menen dat hij juist smoor op haar is, maar hoeveel onhandigheid valt te vergoelijken, sinds wanneer vervoegt liefde zich in gradaties van pijn?

Eerst toont Mar het bewijsmateriaal aan de directeur. Verder dan enig schouderophalen en een vage bewering over de problematische jeugd van de dader komt het niet. Pogingen om diens moeder met de beelden tot actie te bewegen, blijken al even vruchteloos. De vrouw houdt de kaken opeen geklemd, ze heeft geen tijd voor het radeloze meisje. Doe het autoportier dicht, snauwt ze en trapt het gaspedaal in.

(Lees verder onder de preview)

Mars moeder beschouwt de jeugd als een snelweg naar groei en ontplooiing die weinig verpozingen op de parking verdraagt, laat staan dat er foute afslagen worden genomen. Haar kinderen zijn bolides, glanzend in de kracht van de jonge jaren. Goede studies wil ze voor beiden, naast voetbal voor de zoon en ballet voor de dochter.

Mar laat zich aanvankelijk overtuigen – de tulen tutu brengt haar kinderhart op hol – maar algauw worden de lessen een kwelling. Ze is nog maar acht en al oversized. Mar-de-ballerina loopt uit op een calvarie van jarenlang diëten, en van alle vervoegingen van schuld en boete. De kans op een normale relatie met lekkers is voorgoed verkeken. Op kleurige kaarten met hokjes en symbolen moet elke hap worden overdacht, gewikt en gewogen. Zijn de meeste kindermonden voorportalen van ongeremd culinair genot, die van Mar lijkt de zuidergrens van de VS wel: op bevel van hogerhand meestal gesloten. Ze krijgt redelijke porties van nauwelijks eetbare dingen, en niet meer dan kruimels van het echt hemelse werk.

Wat ze zich later vooral herinnert, is het hunkeren, en de onredelijkheid die daaruit voortvloeit. Hoe minder ze mag, hoe heftiger ze wil. Koekjes, ijs, gefrituurde hapjes, het hele pantheon van zonde die leidt naar vetzucht. In haar hoofd worden ze disproportioneel verlangd, bezongen, verafschuwd.

Mar is een flink meisje, ze weet wat van haar wordt verwacht. Gratie, elegantie, souplesse, de juiste maten en verhoudingen. En toch. Gaandeweg zwelt het verzet aan, het kristalliseert zich tot een kluwen van vraagstukken, die zelfs een decennium na datum onopgelost blijven. Waarom is begeerlijkheid de enige munt waarin de waarde van meisjes en vrouwen wordt uitgedrukt? Met welk recht wordt het mollige lijf verketterd als de avatar van de loser, de willoze, de ongelukkige die zich ’s nachts in slaap huilt? We zijn van onszelf, meent ze. Soevereine lichamen, een soort Zwitserland, dat niemand iets moet.

Mar herinnert zich de conversatie nog, met een uit het oog verloren klasgenoot. Twintig is ze ondertussen, nagenoeg suïcidaal en bijgevolg behoorlijk afgevallen. Voelt zij zich een levend lijk, toch wordt ze gecomplimenteerd om haar doorzettingsvermogen. Kan ze alsjeblief haar geheim delen – hoe slaagde ze erin om dit voor elkaar te krijgen?

Het bittere recept valt niet te onthullen, geen mens gewaagt van de werkzaamheid van eenzaamheid en verdriet. Het is een kwestie van jarenlang aan de zijlijn staan, zich niet aangetrokken voelen tot het omnipotente spel van hormonen en oude zekerheden: taxeren, rivaliseren, ritueel vechten en selecteren. Boy meets girl – en alleen dat – als fantasie, als missie, als plicht, als heilige graal.

Er zijn variaties maar tijdens veel schoolpauzes komt het hierop neer: koket meisje haast zich gretig naar stoer liefje en verschijnt vervolgens met een betraand gezicht in de les. Hij had een slechte dag. Mar snapt er niets van, ze kijkt en zwijgt. Eén ding weet ze zeker: als zij met haar verkering had, zou ze haar nooit zo behandelen. Als.

Boy must meet girl, en vice versa – daaraan verzaken is sociale zelfmoord. Van lieverlee heeft ook Mar een paar vriendjes, al zijn ze op één hand te tellen. Het is een vreugdeloze bedoening, die ze snel weer vergeet. Ze voelt zich een tiener in slaapstand, die de feesten, de dates en de uitjes schuwt, om nog te zwijgen van de opgewonden conversaties van haar vriendinnen. Wat scheelt er toch met je, willen ze weten, en ze wenste dat ze hen van repliek kon dienen.

Het is een onrustwekkende vraag, die voor huilbuien zorgt en lange dagen op haar kamer, maar die uiteindelijk leidt naar duffe, belangrijke boeken. In de meeste komt Mar niet veel verder dan een paar bladzijden – balen, balen, kon de taal heus niet eenvoudiger? Een enkele keer helpen de moeizaam doorploegde pagina’s evenwel: van Simone de Beauvoir en Judith Butler leert Mar over gendergelijkheid, zeggingschap over het eigen lijf en leven. En dat er meer keuzes zijn dan mono hij of zij. Ze ziet dat als poorten, opties, die ze één voor één verkent en afvinkt. Het gaat alle kanten op, het ene hokje oogt nog interessanter dan het andere. Een tijd lang concludeert ze dat ze aseksueel is, maar in 2015 wordt Mar verliefd op een jonge vrouw. Daar en dan begint het leven. Rijkelijk laat, maar dan toch – zo gaat het als je op jezelf bent aangewezen.