Marlen Haushofer – Wij doden Stella

In Wij doden Stella van de Oostenrijkse schrijfster Marlen Haushofer (1920-1970) sterft het negentienjarige meisje Stella door de schuld van de heel normale mensen die haar omringen.

Die gewone mensen vormen een huisgezin van vier personen: een vader, een moeder, een zoon en een dochter. In dat bemiddelde milieu wordt Stella opgenomen, tot ze overreden wordt en sterft. Stella’s zelfmoord, die haar schaduw werpt op elk gezinslid, wordt verteld door Anna, de tijdelijke pleegmoeder van de ongelukkige jonge vrouw.

Net als in Haushofers meesterwerk De wand gebeurt er niet veel in deze novelle, maar spanning, atmosfeer en beklemming zijn er vanaf de eerste zin. Dat komt ook omdat de schrijfster op twee niveaus werkt. Het ene bestaat uit een opeenvolging van karige woorden die elkaar elektriseren, het andere uit suggesties, uit wat onuitgesproken tussen de regels vibreert.

De gezinsleden zijn experts in het naast elkaar praten. De taal die ze onder elkaar gebruiken, dient immers vooral om de communicatie te omzeilen. Dat onvermogen om met elkaar te spreken is niet zozeer een symptoom van hypocrisie, wel een onhandige en bij voorbaat mislukte poging om elkaar te sparen. Het onuitgesprokene zoekt een uitweg in de lichaamstaal. Anna over haar man: ‘Wat Richard in mijn ogen kon lezen moest hem bang maken en dat deed het ook.’

Wij doden Stella lees je nagelbijtend. Deze onthutsende, feilloos geschreven novelle gaat door merg en been. Elk woord is een brandijzer. Hier beleef je waarover men niet ongestraft kan spreken: wat het betekent om wat je het liefste is en dus alles te verliezen.

In de wereld van Haushofer is dat een perspectief waarvoor de toekomst garant staat. Als haar zoon, haar oogappel, haar verlaat omdat hij na de tragedie met Stella niet meer met zijn ouders onder één dak kan leven, resumeert zijn moeder de nieuwe toestand bitter zo: ‘Natuurlijk zou ik aan de toekomst kunnen denken, maar dat doe ik nooit. Die zal er helemaal zonder mijn toedoen komen en zal op een griezelige manier van ons degene maken die we nooit hebben willen zijn. Elke minuut, elke seconde brengt ons verder van onszelf.’

Piet de Moor