Margriet de Moor – De schilder en het meisje

De Amerikaanse schrijfster Tracy Chevalier boekte wereldwijd succes met een verzonnen verhaal over de totstandkoming van een zeventiende-eeuws Hollands meesterwerk. Tien jaar na Girl with a pearl earring doet Margriet de Moor hetzelfde.

Hoewel beide boeken niet méér van elkaar kunnen verschillen in stijl, structuur en diepgang, hebben ze een verrassende overeenkomst. Ook in De schilder en het meisje geeft de liefde de roman een ziel.

Het kunstwerk van De Moor is de ontroerende tekening die Rembrandt in 1664 maakte van de Deense dienstmeid Elsje Christiaens aan de galg. In haar associatief opgebouwde en in verstilde tonen vertelde roman vertelt De Moor de aanloop naar de enige ontmoeting tussen de schilder en het meisje.

En al zou het karakter van die ontmoeting anders doen vermoeden, de schrijfster plaatst het ongeluk van Rembrandt tegenover het geluk van de opgehangen moordenares.

De norse schilder rouwt nog altijd om de vroege dood van zijn twee vrouwen. Dat is zijn ongeluk. Maar omdat hij liefde kan geven, zet hij dat om in schoonheid. Hij toont dat in Het joodse bruidje waaraan hij in die jaren werkt.

Het intieme handgebaar van de man op de borst van zijn vrouw, beiden onbewust gemodelleerd naar de twee mensen die Rembrandt het meest lief heeft: zijn zoon en zijn tweede vrouw, is een van de treffendste verbeeldingen van ware liefde.

Het naïeve Elsje ontmoet overal liefde. Dat is haar geluk. Tot in de cel verleidt haar jeugdige aantrekkingskracht iedereen tot steun. Maar nooit geeft ze liefde terug. Zelfs de platste vorm van liefde waarmee ze in deze harde wereld zou kunnen overleven, de betaalde liefde, weigert ze te beantwoorden. Ze moet haar halsstarrige houding met de dood bekopen.

Maarten Dessing