Schrijfster Kristien Hemmerechts is een grote fan van Toni Morrison. ‘Ze heeft alle mogelijke vooroordelen over zwarte schrijvers voorgoed uitgeroeid.’
5 augustus 2019
Nobelprijswinnares Toni Morrison, de bekendste zwarte auteur van de Verenigde Staten, overlijdt op 88-jarige leeftijd.
Kristien Hemmerechts: Ik ben absoluut fan van haar werk, ja, en vooral van de romans Sula, Tar Baby en Song of Solomon. Beloved is haar bekendste werk, maar niet mijn persoonlijke favoriet. Dat zal fans misschien als heiligschennis in de oren klinken.
Hoe groot is Morrisons literaire erfenis?
Hemmerechts: Die valt niet te overschatten. Net zoals de zangeres Jessye Norman met brio heeft gedemonstreerd dat een zwarte vrouw het klassieke repertorium overtuigend kan brengen, heeft Toni Morrison alle mogelijke vooroordelen over zwarte schrijvers voorgoed uitgeroeid. Ze is dus heel belangrijk geweest voor de zwarte literatuur in de Verenigde Staten.
Slaven mochten vroeger niet leren lezen en schrijven. Ze hadden geen toegang tot het geschreven woord. Ze kregen geen onderwijs, werden beschouwd als ‘wilden’. Hun geschiedenis en ervaringen zijn in liederen en legendes terechtgekomen, in een orale cultuur. Dat is ook het uitgangspunt van Song of Solomon. Morrison vertrekt daarin van een rijmpje waarin het verlangen wordt uitgedrukt om terug te keren – te vliegen – naar Afrika.
Ik zou beginnen met het laagdrempelige The Bluest Eye.
Er bestond dus een hiaat omdat zwarte mensen niet geacht werden te schrijven, het zelfs niet mochten, en ook omdat de erkende, op een voetstuk geplaatste literatuur veelal door witte mannen werd geschreven. In de VS leeft gelukkig wel al geruime tijd het besef dat literatuur het best gedijt als er veel verschillende stemmen en stijlen aan bod komen, ook al kan dat nog altijd de gemoederen verhitten. Wat moet er precies in de canon terechtkomen? Wat zijn de grote namen, en wie bepaalt dat? Morrison heeft hoe dan ook de zwarte stem luid en krachtig laten klinken in de Amerikaanse literatuur. Die kan niet meer worden genegeerd.
Morrison wilde haar werk nooit feministisch noemen, omdat ze zich niet wilde laten opsluiten in zo’n hokje. Hoe kijkt u zelf naar dat etiket?
Hemmerechts: Schrijvers schuwen meestal labels, terwijl recensenten, journalisten, boekhandelaren en uitgevers ze graag hanteren. Het is best wel deprimerend: je doet je best om complexiteit bloot te leggen, en vervolgens wordt er toch weer een label op geplakt. Ik ervaar het als een vorm van intellectuele luiheid. In dat opzicht begrijp ik haar dus wel. Los daarvan vind ik het label niet echt passen bij haar werk. Bij feministische literatuur denk ik aan romans die het bewustzijn van lezers en lezeressen willen vergroten. Morrisons werk is daarvoor te complex, te gelaagd, te weinig eenduidig.
Welk boek raadt u aan?
Hemmerechts: Ik zou beginnen met The Bluest Eye, dat is laagdrempelig. Daarna zou ik Song of Solomon lezen. Het is geen gemakkelijk boek, het vergt aandacht en concentratie, maar de inspanning wordt beloond. Als je Beloved leest – wat toch een beetje een must is – zou ik eerst een samenvatting lezen. Dat kan opnieuw als heiligschennis klinken, maar ik vrees dat je anders in het begin moeilijk kunt volgen en het boek weglegt, en dat zou jammer zijn.
Eén roman heeft me echt ontgoocheld: Paradise, als ik me niet vergis. Of misschien was het Love.
Het jaaroverzicht van Knack 2019
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
