Koen Dillen, zoon van, over de Franse verrechtsing: ‘Ik denk oprecht dat Zemmour geen racist is’

Hoe kijkt een francofiele Vlaams-nationalist naar de Franse presidentsverkiezingen? Knack ondervroeg Koen Dillen over de verrechtsing van Frankrijk. ‘Je mag van Éric Zemmour zeggen wat je wilt, maar hij heeft een ideologische structuur die je mist bij Marine Le Pen.’

De wereld kent Koen Dillen vooral als zoon van VB-stichter Karel Dillen en politicus voor Vlaams Belang, al verliet hij de partij in 2011 uit onvrede met de koers van Filip Dewinter. Maar Dillen jr. is ook vertaler van opleiding en was ooit leraar Frans. Zijn fascinatie voor de Franse cultuur en politiek is bijzonder groot. Onder pseudoniemen schreef hij gesmaakte biografieën van Nicolas Sarkozy en François Mitterrand. Een kleine maand voor de eerste ronde van de Franse presidentsverkiezingen verschijnt, in eigen naam ditmaal, De polemist en de president. De polemist slaat op journalist, bestsellerauteur en extreemrechts doemprofeet Éric Zemmour, de president is natuurlijk Emmanuel Macron, die vijf jaar geleden met zijn nieuwe politieke beweging La République En Marche het Franse politieke establishment verpulverde.

Dillen schetst Macrons presidentschap van de voorbije vijf jaar in de context van wat hij de gestage verrechtsing van Frankrijk noemt. Een periode waarin de door hem bewonderde Éric Zemmour, met zijn uiterst radicale anti-immigratie en anti-islamstandpunten, als politieke neofiet in de peilingen omhoogschoot, tot 17 procent in oktober 2021. Zemmour is intussen teruggezakt tot 11 procent, maar samen met die andere extreemrechtse presidentskandidaat, Marine Le Pen, die het pleit op uiterst rechts lijkt te zullen winnen, is hij goed voor maar liefst 30 procent van de kiesintenties in de eerste ronde.

In zijn appartement in het centrum van Antwerpen wijst Koen Dillen naar zijn goed gevulde boekenkast. ‘Daar staan de boeken van Zemmour. Le suicide français, een doorwrocht politiek werk van 600 pagina’s, was in Frankrijk een gigantische bestseller. Ik heb hem één keer geïnterviewd, in 2018 in Brussel. Hoewel hij heel radicale standpunten heeft, is hij sympathiek in de omgang. Hij kan ook uren over Honoré de Balzac, Victor Hugo en Châteaubriand vertellen. Dat heb ik Marine Le Pen nooit horen doen. In die zin is hij een boeiender figuur.’

Dillen legde de laatste hand aan zijn nieuwe boek net voor de Russische invasie in Oekraïne, die een zware domper op de Franse presidentscampagne zet, nog voor die goed en wel begonnen is. ‘President Macron heeft alle grote verkiezingsmeetings afgezegd. Op de belangrijke nieuwszenders gaat het alleen nog over Oekraïne’, zegt Dillen. ‘In de peilingen zie je een rally round the flag-effect als gevolg van de Oekraïnecrisis in het voordeel van Macron, die van 24 naar 30 procent en meer gaat.’

Macron lijkt zeker van een tweede termijn. Le Pen en Zemmour zijn danig in verlegenheid gebracht door hun jarenlange Poetin-liefde.

Koen Dillen: Dat klopt. Maar Poetin-sympathie was er ook bij de radicaal-linkse kandidaat Jean-Luc Mélenchon, die de annexatie van de Krim in 2014 legitiem noemde. En hij stijgt vandaag in de peilingen. Het blijft onzeker hoe de oorlog in Oekraïne de Franse kiezers zal beïnvloeden. Intussen heeft zowel Le Pen als Zemmour de Russische invasie in Oekraïne veroordeeld. Maar Le Pen is in 2017 wél op bezoek geweest bij Poetin, en de foto daarvan stond in haar 1,2 miljoen verkiezingsfolders – die ze intussen heeft vernietigd. Van Zemmour is er dan weer, in zijn typische stijl, de uitspraak dat hij droomt van een Franse Poetin. Die zou in zijn verbeelding opnieuw een wereldmacht maken van Frankrijk. Dat is natuurlijk pijnlijk.

Hoe beoordeelt u het presidentschap van Macron?

Dillen: De Fransen zijn niet ontevreden over de manier waarop hij de voorbije vijf jaar heeft bestuurd. Op economisch vlak heeft hij een heel liberaal beleid gevoerd. Hij heeft een aantal belastingen naar beneden gehaald. Hij heeft de arbeidsmarkt versoepeld en gezorgd voor zo veel uitzonderingen op de 35-urige werkweek dat bedrijven makkelijk aan dat carcan kunnen ontsnappen. Maar er was natuurlijk de coronacrisis. Frankrijk zit met een enorme overheidsschuld als gevolg van alle steunmaatregelen. Daardoor is de werkloosheid nu wel historisch laag, wat goed nieuws is voor Macron. En de vraag is ook: wie had de coronacrisis op een andere, betere manier aangepakt?

Voor de coronacrisis had Macron de handen vol met het protest van de gele hesjes.

Dillen: Dat protest is uitgedoofd door corona. En doordat Macron een grote cheque op tafel heeft gelegd en een aantal maatregelen, zoals de verlaging van de maximumsnelheid op secundaire wegen, heeft teruggeschroefd. Maar de gele hesjes, die politiek niet echt vertegenwoordigd zijn, kunnen wel zorgen voor een lage opkomst bij de verkiezingen en kunnen dus de legitimiteit van de toekomstige president ondergraven. Bovendien blijft het sociale ongenoegen van wat men La France périphérique noemt, wel smeulen. Daarmee zal Macron rekening moeten houden. Zeker nu, met de stijgende levensduurte.

Macron noemt zichzelf links noch rechts. Waar zou u hem situeren?

Dillen: Macron is ontegensprekelijk een heel stuk naar rechts opgeschoven. Hij is zijn politieke carrière begonnen in de socialistische partij. Hij weigerde ooit een baan op het kabinet van president Nicolas Sarkozy, vanwege zijn naar eigen zeggen linkse gevoeligheid. Later is hij adjunct-secretaris-generaal geworden op het Elysée, onder de socialistische president François Hollande, en vervolgens minister van Economie namens de Parti Socialiste. In die functie is hij heel sterk de liberale toer opgegaan. Hij zei toen ook tegen journalisten: ‘Ik ben eigenlijk geen socialist.’ Onder zijn presidentschap merk je een nog duidelijker verrechtsing. Kijk naar zijn prioriteiten voor het Franse voorzitterschap van de Europese Raad in de eerste helft van dit jaar. Dat is ook allemaal ondergesneeuwd geraakt door de oorlog in Oekraïne, maar het ging over de versterking van Frontex, over de strijd tegen illegale immigratie.

Maar is hij een man met een echte ideologische overtuiging?

Dillen: Dat is de vraag die de vorige, socialistische president François Hollande zich ook stelt in zijn laatste boek: waarvoor staat Macron eigenlijk? Er is de beruchte frase ‘en même temps’ die Macron vaak gebruikt: hij probeert altijd de kerk in het midden te houden door zowel linkse als rechtse signalen uit te sturen. Ik denk dat Macron vooral een pragmaticus is, genre Tony Blair. Maar hij heeft de socialistische partij natuurlijk wel grotendeels ten gronde gericht. Door eerst bekend te worden dankzij de PS, en vervolgens de interne verdeeldheid in de partij en het gebrek aan populariteit van president Hollande maximaal uit te buiten. Op de ruïnes van de PS heeft Macron zijn presidentschap gebouwd. Hij is erin geslaagd de oude machtsstructuren, zowel centrumlinks als centrumrechts, onderuit te halen en uit het niets een enorme centrumbeweging op te bouwen, die centrumlinkse en centrumrechtse kiezers kan bekoren. Daardoor kan hij nu een campagne voeren van het redelijke midden, tegenover de extremen Mélenchon, Le Pen en Zemmour. Dat is een gedroomde uitgangspositie.

Wie uw boek leest, krijgt de indruk dat u geen hoge dunk hebt van de intellectuele kwaliteiten van Marine Le Pen. U hebt nog met haar samengewerkt in het Europees Parlement.

Dillen: Ik citeer alleen maar haar nichtje, Marion Maréchal-Le Pen, na het fameuze debat tussen Marine Le Pen en Emmanuel Macron in 2017, waarin Le Pen compleet de mist in ging. Marion stuurde haar stiefvader toen een sms met de boodschap: ‘Papa, ik ben beschaamd, ik wil me niet blijven inzetten voor iemand die ons zo doet wegzinken.’ Dat was ook de analyse van Éric Zemmour en een aantal mensen rond hem: Marine Le Pen beschikt niet over de intellectuele bagage om president van Frankrijk te worden.

De populaire Marion Maréchal-Le Pen zorgde voor een nieuwe plotwending in de nooit eindigende soap van de familie Le Pen, door zich bij Zemmour aan te sluiten. Kan zij zijn in het slop geraakte campagne een nieuw elan geven?

Dillen: In de regio waar zij heel populair is, Provence-Alpes-Côte d’Azur, kan haar komst wel degelijk een verschil maken, al moet je dat effect niet overschatten. Belangrijk voor Zemmour is ook dat ze een vrouw is. Los van recente getuigenissen van vrouwen over seksueel grensoverschrijdend gedrag – die Zemmour met klem ontkent, maar daarover zal justitie moeten oordelen – heeft hij in het verleden nogal wat vrouwonvriendelijke uitspraken gedaan. Denk aan zijn boek Le Premier Sexe. Daardoor is hij bij vrouwen een stuk minder populair dan bij mannen. Daarnaast weet Zemmour natuurlijk ook wel dat hij nooit president van Frankrijk wordt. Maar hij is al bezig met de parlementsverkiezingen, die een maand na de presidentsverkiezingen volgen. Dan zal de rol van Marion Maréchal wel belangrijk worden. Zemmour wil met zijn partij Reconquête overal aan die verkiezingen deelnemen. En natuurlijk hoopt hij dan ook zelf verkozen te raken.

Generaal Charles De Gaulle is zijn grote voorbeeld?

Dillen: Dat klopt. Je mag van Zemmour zeggen wat je wilt, maar hij heeft een ideologische structuur die je mist bij Marine Le Pen, die aan het zwalpen is geslagen om toch maar zo veel mogelijk kiezers aan te spreken. Zemmour daarentegen heeft een lijn getrokken waar hij niet meer van afwijkt.

En die lijn is?

Dillen: Hij wil de Fransen voor een beschavingskeuze plaatsen. Hij wil terug naar het Frankrijk van zijn jeugd, van de jaren zestig en zeventig, het Frankrijk dat De Gaulle heeft opgebouwd, het Frankrijk zonder massa-immigratie. Dat blijkt ook uit de campagnevideo waarmee hij begin december zijn kandidaatstelling heeft bekendgemaakt. Dat zijn beelden uit de jaren zestig en zeventig, afgewisseld met beelden van rellen in de voorsteden van Parijs. Hij is ook de enige kandidaat die systematisch het thema van de omvolking, le grand remplacement, aansnijdt. Dat is voor hem het allerbelangrijkste thema. Hij spreekt daarmee kiezers aan die zich niet meer herkennen in het huidige programma van Marine Le Pen, dat bijna uitsluitend focust op de koopkracht en de gele hesjes, en veel minder dan vroeger op immigratie. Le Pen weigert ook een term als ‘le grand remplacement’ in de mond te nemen.

Het is dan ook een racistische theorie, maar u noemt omvolking ‘een vaststelling’ in uw boek?

Dillen: Ik noem het een vaststelling omdat het geen complottheorie is, zoals vaak verkeerdelijk wordt aangenomen. Schrijver Renaud Camus, die het concept heeft gemunt, benadrukt zelf ook dat er niet op een zeker moment mensen zijn gaan samenzitten om massa-immigratie te organiseren en de bevolkingssamenstelling te veranderen. Iemand die overigens dezelfde demografische analyse maakt als Zemmour, maar ze dan instemmend beoordeelt, is de socioloog Jan Hertogen, die je niet van rechtse sympathieën kunt verdenken. Je kunt er toch niet omheen dat er een demografische evolutie bezig is? Zemmour zegt dat het volstaat om die bepaalde metrolijn te nemen, of naar die bepaalde wijk te gaan, en je ziet le grand remplacement voor je ogen.

Zemmour is ook al twee keer veroordeeld voor racisme.

Dillen: Ik denk oprecht dat hij geen racist is. In zijn omgeving zitten heel wat mensen van buitenlandse afkomst. Zijn discours is heel radicaal, dat klopt, maar hij is een polemist, hij houdt van de provocatie. Dat is een deel van zijn succes maar het is ook zijn achilleshiel. Ik begrijp niet dat zijn tegenstanders niet meer hameren op zijn reactionaire, conservatieve wereldbeeld zoals hij dat vijf jaar geleden verwoordde in Le suicide français, dat erop neerkomt dat Frankrijk compleet naar de haaien is. Nu beweert hij als presidentskandidaat alles te kunnen oplossen, migratie een halt te kunnen toeroepen en de omvolking te kunnen keren. Geloofwaardig is dat allemaal niet.

Hoe komt het eigenlijk dat wij Frankrijk nog vaak als een links land beschouwen? Zijn we verblind door de culturele erfenis van mei ’68 en een kleine maar zichtbare Parijse intellectuele elite?

Dillen: Frankrijk heeft de laatste vijftig jaar maar twee linkse presidenten gehad: Mitterrand en Hollande. En links kan de presidentsverkiezingen alleen maar winnen als een gematigd linkse kandidaat de tweede ronde haalt. Vandaag lijkt de enige linkse kanshebber voor de tweede ronde Jean-Luc Mélenchon, maar dat is juist de radicale linkerzijde. En het is uitgesloten, net zoals voor Zemmour of Le Pen, dat hij in de tweede ronde wint van Macron. Centrumlinks ligt dan weer op apegapen. De PS, die decennialang de grootste of de op een na grootste partij van Frankrijk was, behaalt met Anne Hidalgo maar 2 procent in de peilingen. Onvoorstelbaar. Frankrijk heeft al vele decennia een rechtse grondstroom, en die is met de jaren alleen maar sterker geworden. Natuurlijk, er zijn de linkse intellectuelen die na mei ’68 de mars door de instellingen hebben gedaan. Maar dat is een elite, een minderheid. Die weliswaar grote invloed heeft in het onderwijs, in de media, in de rechtbanken. Maar de Franse grondstroom is rechts en in toenemende mate zelfs radicaal-rechts, en daaraan zijn ook de vele moslimterreuraanslagen debet. We onderschatten het trauma dat de Fransen daardoor hebben opgelopen.

Hoe verhouden uw vroegere partijgenoten zich tot de twee extreemrechtse kandidaten die elkaar in Frankrijk de duivel aandoen?

Dillen: Het VB zit in het Europees Parlement in dezelfde fractie als de partij van Marine Le Pen. Officieel trekt het VB dus haar kaart. Maar iemand als Filip Dewinter heeft zijn sympathie voor Zemmour nooit onder stoelen of banken gestoken. Hij zou ook samen met Renaud Camus – dat heeft hij toch ooit aangekondigd – een boek over omvolking schrijven. Dus er zullen in het VB ongetwijfeld nog wel mensen zitten die geboeid zijn door de figuur Zemmour, en die hopen op een mooie uitslag.

Voor welke kandidaat zou u zelf stemmen bij deze verkiezingen?

Dillen: Ik beschouw mezelf als een waarnemer, dus die vraag is nooit bij me opgekomen. Maar ik zou als Vlaming nooit op iemand als Zemmour stemmen. Daarvoor is hij mij toch veel te typisch Frans centralistisch en jacobijns van inborst.

Koen Dillen

– 1964: geboren in Mortsel

– Studie: licentiaat vertaler

– 1989-1990: leraar Frans

– 1992-1994: bestuurssecretaris Belgisch Parlement

– 2000-2005: gemeenteraadslid Antwerpen (VB)

– 2003-2009: Europees Parlementslid (VB)

– 2007-2008: publiceert onder de pseudoniemen Maarten Van der Roest en Vincent Gounod biografieën van Nicolas Sarkozy en François Mitterrand

– 2011: stapt uit VB uit onvrede met de partijtop

– 2017-vandaag: schrijft over Frankrijk op de Vlaamsgezinde opiniesite Doorbraak.be

– 2022: publiceert De polemist en de president