Knack True Crime Zomerserie: Edward Dolnick

De Amerikaanse wetenschapsjournalist Edward Dolnick schreef een boeiend boek over een van de grootste vervalsers aller tijden, de Nederlander Han van Meegeren: De Vervalser.

Voor kunstvervalsers hebben heel wat mensen, op de gedupeerden na dan, een zekere sympathie.

In de eerste plaats gebeuren in dat soort zaken meestal geen moorden. Voorts is er wel wat twijfel over de competentie van kunstkenners, en is het voor sommigen leuk iemands reputatie een deuk te geven.

Meer dan sympathie was er beslist voor een van de grootste vervalsers aller tijden, de Nederlander Han van Meegeren. Die slaagde er zelfs in nazibaas Hermann Göring te bedriegen. De Amerikaanse wetenschapsjournalist Edward Dolnick schreef er een boeiend boek over dat leest als een thriller: De vervalser.

Van Meegeren was zelf een matig getalenteerd schilder die met zijn vervalsingen zowat 30 miljoen in huidige dollars verdiende, tot hij in 1945 ontmaskerd werd. Dat hij voor zijn vervalsingen Jan Vermeer koos, is redelijk begrijpelijk. De zeventiende-eeuwse meester stond hoog genoteerd op de kunstmarkt, er is maar een dertigtal werken van hem bekend, en veel van zijn leven bleef in de mist.

Kenners waren dan ook niet al te verbaasd toen meer werk van hem opdook. En als dat gebeurde, was meteen hun wetenschappelijke faam gemaakt. De grote uitdaging voor Van Meegeren was recente doeken 300 jaar oud te doen lijken. Hij testte heel wat technieken uit, kocht een oven om de verf te drogen en mengde plastic met verf.

Eerst werkte hij à la Vermeer, later creëerde hij ‘eigen’ werk. Bijbelse onderwerpen, bijvoorbeeld. Vermeer had die voor zover bekend nooit geschilderd. Aan het einde van de oorlog bleek dat Göring zo’n werk had gekocht: Christus en de overspelige vrouw. Het werd meteen de ontmaskering van Han van Meegeren.

In 1945 klopte de Nederlandse politie aan zijn deur en beschuldigde hem van collaboratie. Van Meegeren bekende de vervalsing maar ontkende collaboratie. Integendeel, hij zei dat hij de nazi’s lelijk bij de neus had genomen en de rijksmaarschalk flink had laten betalen voor een vervalsing.

Later werd duidelijk dat ook musea als Boijmans Van Beuningen in Rotterdam en het Rijksmuseum in Amsterdam vervalsingen bezaten. In 1947 werd Van Meegeren veroordeeld tot een jaar cel. Een goeie maand later, hij was toen 58, overleed hij. Bijna als een held, omdat een kleinere bedrieger een veel grotere had bedrogen.

De motieven van Han van Meegeren zijn niet helemaal duidelijk.

Wraak omdat critici werk onder eigen naam maar niets vonden? Was hij belust op sensatie? Of was hij alleen maar uit op veel geld? Hoe dan ook, stof genoeg voor een meeslepend verhaal, en dat heeft Edward Dolnick dan ook geschreven.

De Vervalser van Edward Dolnick is een deelvan de Knack True Crime Zomerserie. Met de voordeelbon uit Knack kunt u het boek afhalen bij de Standaard Boekhandel voor 6,95 euro.

Fred Braeckman