Julian Barnes – Alsof het voorbij is

Julian Barnes bewijst opnieuw zijn meesterschap met ‘Alsof het voorbij is’, een roman met weinig pagina’s, maar des te meer ideeën.

Is de geschiedenis de leugen van de overwinnaars of het zelfbedrog van de overwonnenen? Of allebei? Dat zijn de vragen die Tony Webster zich stelt in Alsof het voorbij is, het nieuwe boek van de Britse schrijver Julian Barnes.

Webster – naar eigen zeggen een ‘vredelievende’ gepensioneerde bediende – blikt terug op de 66 jaar die hij al op de aarde heeft doorgebracht. Twee personen spelen de hoofdrol in zijn herinneringen: Adrian, een briljante jongen van de middelbare school, en Veronica, de eerste vrouw met wie hij een relatie had en naar bed is geweest.

Waarom dat duo nog altijd door Tony’s hoofd spookt, wordt gaandeweg duidelijk. De relatie met Veronica heeft de verteller meer hartzeer dan geluk bezorgd, en vooral een ongemakkelijk weekend thuis bij haar ouders liet diepe sporen na. Bovendien is zijn geliefde nadat de twee uit elkaar waren gegaan, in de armen van Adrian gevallen, die even later in mysterieuze omstandigheden zelfmoord heeft gepleegd.

Als Tony het bericht krijgt dat de overleden moeder van Veronica hem een kleine som geld en Adrians dagboek heeft nagelaten, ziet hij zijn kans om te achterhalen waarom zijn vroegere vriend de hand aan zichzelf sloeg. Maar Veronica heeft het dagboek uit haar moeders nalatenschap meegenomen, en als hij bij haar aanklopt, krijgt hij te horen dat ze de papieren ondertussen verbrand heeft. Verder aandringen levert hem weinig meer op dan een bitse e-mail van zijn vroegere geliefde: ‘Je snapt het gewoon niet, hè? Maar ja, dat heb je nooit gedaan.’

Hoe meer Tony in zijn verleden graaft, hoe duidelijker het wordt dat hij het nooit begrepen heeft, en dat zijn verleden en zijn herinneringen eraan twee heel andere dingen zijn. Die ontdekking dwingt hem tot een gewetensonderzoek over zijn eigen bestaan, over hoe bijvoorbeeld zijn zogenaamde vredelievendheid eigenlijk vooral lafheid is geweest: ‘Wat wist ik van het leven, ik die zo voorzichtig had geleefd? Die had gewonnen noch verloren, maar zich het leven gewoon had laten overkomen?’

Qua thematiek is Alsof het voorbij is niet wereldschokkend, maar het schijnbaar moeiteloze meesterschap van Barnes maakt het boek – terecht genomineerd voor de Man Booker Prize – onweerstaanbaar.

Niet alleen zet hij in nog geen 160 pagina’s en in een glasheldere stijl een perfect uitgebalanceerd verhaal neer, op elke bladzijde valt ook wel een levenswijsheid te rapen waarbij je even stilstaat. Over de opvoeding van kinderen, over de huwelijkse sleur of over de gelatenheid die samen met het ouder worden over je heen komt. ‘Ik denk wel eens dat het leven tot doel heeft ons met het uiteindelijke verlies ervan te verzoenen door ons langzaam te slopen, door te bewijzen, hoe lang het ook duurt, dat het leven lang niet zo’n pretje is als algemeen beweerd wordt.’

Geschiedenis, zo stelt Tony tijdens zijn speurtocht vast, ‘is meer de herinnering van de overlevenden, van wie de meesten overwinnaars noch overwonnenen zijn.’ Wie Alsof het voorbij is leest, wint in ieder geval een herinnering die heel lang zal meegaan.

Stefaan Werbrouck