Joost de Vries – Clausewitz

Als je de romans van een contemporaine Britse meester uit hebt, schrijft Joost de Vries in zijn debuutroman afkeurend, heb je het gevoel dat je een kruiswoordpuzzel hebt opgelost.

‘Alles is ingevuld en duidelijk. Ze geven je een strategisch gewonnen veldslag, maar ze onthouden je de stank en bloed en fatale verwondingen die je na afloop nog onder je nagels hebt zitten.’

Clausewitz is eerder een cryptogram – eentje waarvan het onduidelijk is of je wel voldoende aanwijzingen krijgt om hem op te lossen. De roman stikt van de literaire verwijzingen, dubbele bodems en metaforen die niet onmiddellijk hun betekenis verraden. Niet voor niets prijst De Vries Mulisch’ ’terugspiegelende metaforen’ en Bolaño’s ‘openeindmetaforen’.

Gelukkig is Clausewitz geen vrijblijvende puzzel voor literatuurwetenschappers. Alle verwijzingen naar zijn literaire helden – auteurs die net als De Vries zelf boven alles de intellectuele nieuwsgierigheid prikkelen – blijken een symbolische moordaanslag te zijn. Alsof De Vries eerst in dit boek moest afrekenen met zijn voorbeelden voor hij zijn eigen werk kon schrijven.

In Clausewitz is de archetypische literaire held Ferdynand Lefebvre die in 1978 van de aardbodem verdween. Dertig jaar later is Tim Modderman naar hem op zoek. Hij komt steeds dichterbij. Maar als het spoor doodloopt, maakt de promovendus een eind aan zijn verering voor Lefebvre. Figuurlijk: hij schiet een door een slang gebeten hond uit medelijden dood. Daarna letterlijk: door een valse zelfmoordbrief van Lefebvre te schrijven.

Het is een waardig slot aan deze intrigerende roman. Ook als je de verwijzingen mist, doen de mooie verhalen, treffende vergelijkingen (‘Ernst Burghard gleed naar haar toe als een blok ijs op een kokende snelweg’) en bovenal de ongrijpbare sfeer van dit debuut je hongeren naar meer.

Maarten Dessing