Jommeke wordt 60: ‘Lachen met Het Strooien Dakske uit eindeloos respect’ (Urbanus)

Stripfiguur Jommeke viert zijn 60e verjaardag. Om dat te vieren vroeg Knack.be aan vier stripfans – Knack Focus-man Gert Meesters, cartoonist Kim Duchateau, komiek/stripauteur Urbanus en minister van Cultuur Sven Gatz – om hun herinneringen aan de reeks op te halen. Wat sprak het meest tot de verbeelding aan Het Strooien Dakske en zijn vrienden?

Jommeke verscheen voor het eerst op 30 oktober 1955 in het weekblad Kerkelijk Leven, het huidige Kerk en Leven. Zestig jaar later is de stripreeks uitgegroeid tot nationaal erfgoed. Ook na het overlijden van Jef Nys, de geestelijke vader van het jongetje met het strooien dakje en de sprekende papegaai, in 2009 blijft het een van de meest gelezen stipreeksen in Vlaanderen. Gert Meesters, de stripman van Knack Focus, noemde het zelfs ooit de meest onderschatte stripreeks van Vlaanderen. Hij is dan ook een van de vier stripfans aan wie we vroegen wat volgens hen het meest tot de verbeelding spreekt aan de strips van Jommeke.

Meesters: ‘Als kind was ik echt verslaafd aan Jommeke en nog altijd vind ik dat wijlen Jef Nys onderschat is als verhalenverteller én als tekenaar. Gelukkig laat zijn jonge publiek zich niet in de luren leggen door de denigrerende mening van sommige volwassenen, want Jommeke is van de 50-plussers in de Vlaamse strip de populairste in eigen regio.’

‘De reeks biedt een helder gekleurde wereld waarover kinderen de volledige controle hebben. In die zin zit er iets subversiefs in: Jommeke wist het uiteraard beter dan alle volwassenen. Het leukste vond ik nog dat het in de vroege albums heel normaal was om door het venster naar binnen te komen. Er leek nooit glas in te zitten.’

‘En Jommeke-Spaans blijft de gemakkelijkste taalos ter wereldos. De weinig waarheidsgetrouwe portrettering van Schotten, indianen, huisvrouwen en jongenskapsels past voor mij probleemloos in de lichtjes ontregelende Jommekeswereld, zonder dat ik daar als kind een waarheid achter zocht.’

‘Kinderen baas blijft een klassieker, maar ook Paradijseiland, De schat van de zeerover, De grasmobiel, Het Jampuddingspook en Jommeke in de Far West vind ik heel sfeervolle kinderstrips waar weinig sleet op zit.’

‘Zeg me een nummer tussen 1 en 40 en ik zeg u welk Jommekesabum dat is. Soms maak ik puberaal indruk op vrienden met het feit dat ik de 40 eerste Jommekestitels uit mijn hoofd ken. Wat ook zo is, nu nog. Ik hield me als kind uren bezig met al de titels van de albums die achteraan op een Jommeke stonden. Vooral diegenen die ik nog niet had trokken mijn aandacht, ik moest ook weten welke Jommeke mijn ma de volgende week uit de GB voor mij moest meebrengen.’

‘Ik was oprecht razend nieuwsgierig welk woest avontuur er zich achter elke titel verschuilde. Wie zou die zwarte bomma (nr 7) zijn? En wat deden die purperen pillen (nr 4) precies? Kortom, de eerste 30 à 40 Jommekes heb ik verslonden toen ik klein was. De echt oude zwart-witte tekeningen op licht vergeeld krantenpapier uiteraard, want ik ben een kind van de zwoele jaren ’70.’

‘Ik had het toen ook al voor de meer griezelige en geheimzinnige verhalen met rare nevenpersonages. De Koningin van Onderland is daarom mijn onbetwiste favoriet. Pure Hitchcock was dat, zeer hermetisch pré-Dutrouxsfeertje ook, vermengd met evil Disney. Die arme champetter die gehypnotiseerd wordt om de kinderen uit hun bedjes te roven, Jommeke die ’s nachts een microfoon buiten laat staan om de dag nadien de voetstappen van de kinderontvoerder in zijnen hof bevend aan te horen (was een grap van Flip de papegaai, maar toch…). Pure suspence. Waarschijnlijk zou het nu niet meer mogen in een kinderstrip.’

‘Of De zonnemummie waarin Jommeke’s vrienden zeker 3 pagina’s lang denken dat Jommeke dood is; dat verdriet, die heerlijke ellende, dat meeleven. En ik zou bijna nog het Jampuddingspook vergeten! Of Filiberke die voor peer speelt.’

‘Soms kreeg ik het echter ook op de stuipen van Jommeke. De constante versprekingen van Gobelijn maar vooral het dubbele spraakgebrek van braadworsten Kwak en Boemel. Alsook de Spanjaarden of Mexicanen waarvan de indruk moest ontstaan dat ze echt Spaans praatten omdat achter elk zelfstandig naamwoord “os” geplakt stond. Maar het is onze beste Jef Nys vergeven.

‘En eigenlijk wil ik nog altijd zoals Jommeke ook zo’n Hemelhuis in de tuin bouwen, ware het niet dat ik twee linkerhanden heb en ook geen baby om hem daarin te verbergen voor mijn ouders.’

Ook minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD) heeft veel Jommekes verslonden. ‘Het zijn een van de eenvoudigste strips die er bestaan, en dat bedoel ik als compliment. Door het eenvoudig maar goed geschreven scenario wist Jef Nys een breed publiek te bereiken en dat is geen gemakkelijke opgave. Mijn favoriete albums? Het Paradijseiland en De Grasmobiel. Of nog: Het Staartendorp.’

‘Dankzij Jommeke leerden we ook de eerstos elementos van het spaansos. Geweldig eigenlijk hoe het pseudo-spaans in de strips toch meteen een herkenbare weergave zijn van die taal. Dat vergeet je niet snel.’

‘Daarnaast herinner ik mij de superhelden, steeds een vrolijke bende, dicht bij de eigen wereld. De slechteriken staan daar dan weer ver van. Als kind heb je dat meteen mee.’

‘Denk maar aan Anatool. Dat vond ik een geweldig figuur: altijd maar zijn leven willen beteren en toch loopt het steeds fout af. Ook de manier waarop hij wordt getekend: steeds die kniebroek met zijn butlerschoenen uit de 17e eeuw. Een freak.’

‘Men zegt wel eens dat ik op Jommeke lijk, vooral vanwege mijn haarsnit. En de korte broek. Ik ben vroeger actief geweest bij de jeugdbeweging. Als minister van jeugd durf ik mijn korte broek en scoutshemd nog wel eens aantrekken voor bijvoorbeeld de startdag van de chiro of scouts.’

‘Jef Nijs is jaren geleden met zijn vrouw eens bij mij thuis op bezoek geweest en ik heb een originele gagplaat cadeau gekregen van toen Jommeke nog een peuter was. Daar ben ik nog altijd superblij mee.’

‘Een speciale herinnering aan een specifiek album of scène van Jommeke heb ik niet. Maar typerend vind ik vooral hoe de christelijke waarden altijd wel in de Jommeke-scenario’s verwerkt zaten: oudjes over straat helpen en slechteriken vangen en op het goed spoor brengen. Het Strooien Dakske was eigenlijk een misdienaartje in burgerkledij.’

‘Toen Willy Linthout en ik met de Urbanusstrip begonnen, kreeg Jommeke af en toe een figurantenrol in de strip. Als er ergens een seksshop aan te pas kwam, dan kon je er zeker van zijn dat Jommeke en Filiberke aan de vitrine stonden te loeren.’

‘Maar we deden dit puur uit eindeloos respect. Jommeke is en blijft een kathedraal van een mijlpaal van een monument van onze Vlaamse stripcultuur.’

Opgetekend door Kevin Van der Auwera