John Julius Norwich – De Pausen. Een geschiedenis

Niemand die zo lang op een troon zit als de katholieke paus. John Julius Norwich geeft in De pausen een panoramisch en soms ook amusant overzicht van de bekleders van de Heilige Stoel van de afgelopen tweeduizend jaar: van Petrus tot de huidige Benedictus XVI.

Hij hoedt er zich voor om algemene trends te onderkennen, maar focust op de persoonlijkheden zelf.

Het valt op hoe anders de Kerk die eerste eeuwen wel was. Ook al resideerde het machtscentrum in het keizerlijke Rome, toch was de Kerk een oosterse aangelegenheid met Syrië en Turkije als scharnierlanden. Op de eerste concilies in de vierde eeuw lieten de pausen zich zelfs niet zien en waren er nauwelijks tot geen bisschoppen uit het Westen aanwezig.

In de middeleeuwen duiken de meest kleurrijke figuren op. Norwich gelooft niet in het bestaan van pausin Johanna (855-857) maar besteedt wel veel aandacht aan de Engelse paus Hadrianus IV (1154-1159).

De Nederlandse paus Adrianus VI (1522-23) uit Utrecht, vroegere leermeester van Keizer Karel, joeg iedereen in het Vaticaan tegen zich in het harnas vanwege zijn al te sobere levensstijl: ‘Zijn gehele huishoudelijke staf bestond uit zijn oude Vlaamse huishoudster, die voor hem kookte, zijn was deed en schoonmaakte.’ Hij dreigde er zelfs mee om de Sixtijnse kapel te laten witten.

Voor en na deze ‘barbaar uit het Noorden’ was de pauskeuze een zaak van Italiaanse families. Berucht om hun uitspattingen zijn natuurlijk de Borgia’s, maar wat te denken van paus Bonifatius VIII (1294-1303), ‘de meest verachte paus aller tijden’, aldus Norwich? Hij werd legendarisch wegens zijn (apocriefe?) uitspraak dat seks met jongetjes niet erger was dan met je ene hand tegen de andere wrijven.

Vanaf het verlies van de Pauselijke Staten in de negentiende eeuw boet de Heilige Stoel aan macht in. De katholieke Kerk wordt sindsdien in het defensief gedrongen, ook al is de grootspraak navenant.

Frank Hellemans