Jevgeni Zamjatin – Wij

De kleine roman Wij van de Rus Jevgeni Zamjatin (1884-1937) werd in 1921 geschreven, maar pas in 1988, toen het imperium al op apegapen lag, werd deze adembenemende toekomstroman in de Sovjet-Unie gepubliceerd.

Alle mensen hebben een nummer en dragen ‘unieven’ (uniformen). Man D-503 wordt verliefd op vrouw I-330. Maar in de totalitaire wereld van de Vereende Staat is voor een atavisme als liefde geen ruimte meer. Wie verliefd wordt of zijn oude ik voelt ontwaken, moet zich zonder verwijl naar het Medisch Bureau begeven.

In het universum van de Vereende Staat is alles op een wiskundige manier rationeel en transparant, ook huis en hoofd. Wie dat niet begrijpt, voelt al snel de hete adem van de Beschermers in zijn nek.

De privésfeer is verdwenen. Wie seks met de toegewezen partner wil bedrijven, moet daarvoor bij de bevoegde instanties een rozerode biljetje ophalen. Alleen met dat attest mogen de rolluiken voor een uurtje neergelaten worden.

Wie de Weldoener beledigt, wordt door de Machine terechtgesteld. Wie over fantasie beschikt, belandt op de Grote Operatietafel, waar het euvel wordt weggesneden. In de Vereende Staat is alles openbaar en gestroomlijnd. Buiten stappen de nummers op de maat van de mars van de Muziekfabriek: ze zijn ‘de hefbomen van één geweldige machine’.

De kleine roman Wij van de Rus Jevgeni Zamjatin (1884-1937) werd in 1921 geschreven, maar pas in 1988, toen het imperium al op apegapen lag, werd deze adembenemende toekomstroman in de Sovjet-Unie gepubliceerd.

Zamjatin heeft over alle facetten van de toekomstige totalitaire samenleving nagedacht. Taylor wordt vereerd als een profeet, stroom wordt opgewekt door zeegolven, de tandenborstels zijn elektrisch.

Maar het hoofddoel van de totalitaire wereld is de strijd tegen elke opwelling van individualisme. In het paradijs mochten ‘die twee daar’ (Adam en Eva) kiezen, ‘en zij, sufkoppen dat ze waren, kozen de vrijheid en (…) hebben daarna eeuwenlang gesmacht naar banden en boeien’. Die hunkering naar ketens heeft de Vereende Staat gehoord en verhoord, want voortaan staat alles in het teken van de onvrijheid, dus van het geluk.

Op bijna elke bladzijde is Zamjatin een visionair die in korte dagboekfragmenten met lucide zinnen een hallucinante wereld creëert waaraan George Orwell en Aldous Huxley nauwelijks kunnen tippen.

Piet de Moor