Jan Fontijn – Opgebouwd uit hetzelfde. Broers en zusters in de literatuur

Jan Fontijn beschrijft in Opgebouwd uit hetzelfde over de broer-zus verhouding in het leven van verschillende bekende auteurs.

‘Dat ik niet als paard ben geboren! Renpaard, welteverstaan, dat heeft tenminste een loopjongen om hem te verzorgen en stro tot zijn buik. Adieu, goede rat, ik omhels je met alle woede over de dingen waarover ik door zorgen verteerd word.’

Zo schreef Gustave Flaubert op 26 november 1842 aan zijn bijna drie jaar jongere zus Caroline die een tijdje daarna zou sterven, pas gehuwd en moeder van een dochtertje dat op haar beurt Caroline zou heten.

Jan Fontijn citeert genereus uit zijn geliefkoosde schrijvers en de brieven schrijvende Flaubert is zijn absolute god. Wie dit essay in Opgebouwd uit hetzelfde. Broers en zusters in de literatuur leest, moet hem gelijk geven.

Bijzonder aandoenlijk hoe Fontijn Isabelle Rimbaud in een bladzijdenlange brief opvoert op het moment dat ze haar broer Arthur met zijn geamputeerde been naar Marseille begeleidt, waar hij uiteindelijk zou sterven.

Fontijn, die bekend werd met zijn prachtige tweedelige biografie over Frederik van Eeden, vertelt in een proloog hoe hij als een na jongste in een gezin van twaalf kinderen de familiegeneugtes maar toch vooral familietroebelen heeft meegemaakt. In zijn tienerjaren stierven achtereenvolgens een zus, twee broers en zijn moeder.

Zoiets laat sporen na en Fontijn is op zijn best wanneer hij de impact van dat familieverdriet registreert in het oeuvre van zijn favoriete Franse auteurs, zoals bij Stendhal en zijn zus Pauline, of Paul Claudel en diens beroemde zus-beeldhouwster Camille.

Ook nooit geweten dat Blaise Pascal zo door zijn zus Jacqueline werd gedomineerd. De Nederlandstalige literatuur komt slechts mondjesmaat ter sprake.

Fontijn vertelt wel hoe de oudere zus Corrie Hermans – die de jongere Willem-Frederik tot vervelens toe als rolmodel werd aangeprezen – de schrijver waarschijnlijk in de misantrope richting duwde. Haar zelfmoord in het begin van de Tweede Wereldoorlog maakte Hermans’ mensenschuwheid nog intenser.

Frank Hellemans