Hoe zal literatuur er aan toe zijn in 2043?

Schijver Ewan Morrison reisde deze zomer naar de toekomst om er een glimp op te vangen van wat literatuur en cultuur te wachten staat. Hij zag er weinig om naar uit te kijken.

Morrison ziet vandaag de tekenen van een beginnende culturele oorlog tussen het papieren boek en de traditionele culturele machtbastions (uitgevers en co) enerzijds en digitale literatuur die via een paar monopolisten en het internet wordt verspreid anderzijds. Na zijn hypothetische heen-en-terugreis naar 2043 doet hij in The Guardian in twee essays verslag van de uitkomst van die oorlog.

In de jaren 2020 en 2030 is het afgelopen met de term ‘boek’. Wat ooit als een boek werd bestempeld is een ’titel’ geworden, een term die tegemoet moet komen aan de uiteenlopende media die ‘content’ tot bij de lezer/gebruiker brengen. Het zijn niet langer uitgevers die deze titels aan de man brengen, maar internationale, monopoliehoudende multimediabedrijven die tot stand zijn gekomen als gevolg van samensmeltingen van bedrijven uit alle culturele sectoren. Morrison noemt er eentje bij naam: CBSFlix Random Penguin, waarin audiovisuele mediareus CBS samengaat met Penguin Random House, vandaag de grootste uitgever wereldwijd.

Recyclage troef

“Het gevolg is dat er elk jaar maar zo’n tiental succesvolle titels gelanceerd worden en dat de rest van het aanbod op de markt volledig gratis of quasi gratis beschikbaar is. In 2043 is het overgrote deel van de ‘gepubliceerde werken’ zelfgepubliceerde fanfictie,” schrijft Morrison.

Spaarzamer uitgeefwerk bij de uitgeefconcerns en een gigantisch gratis aanbod. Dat klinkt niet slecht. Of toch? Morrison: “Er verschijnen jaarlijks zo’n 800 miljoen titels, maar deze werken zijn afgeleid van of gebaseerd op reeds bestaand fictiewerk.” Dat geldt ook voor de selecte tien publicaties van de multinationals, want die willen onder druk van het gigantische gratis aanbod geen risico’s meer nemen. Klinkt bekend in de oren, niet, met het verhaal van de muziekindustrie in gedachten?

Het aanbod aan fictiewerk zal de volgende twintig jaar herleid worden tot recyclage, beweert Morrison, waarbij schrijfgrage fans het oeuvre van de bekende en gewaardeerde auteurs uit de 20ste eeuw en het begin van de 21ste eeuw, eindeloos herwerken, uitbreiden en vermengen met ander werk of andere genres. Zo zag Morrison een kruising van ‘Harry Potter’ en ‘Vijftig tinten’, getiteld ‘Shades of Hermione’, waarin Hermione Granger veel ‘volwassener’ is geworden dan J.K. Rowling zich ooit had verbeeld.

Alle macht aan het algoritme

Aangezien het produceren van fictiewerk niet veel of zelfs niets meer mag kosten en er vooral gerecycleerd wordt, gebeurt het schrijven best zo efficiënt mogelijk. En wie of wat kan efficiënter produceren dan een computer. Volgens Morrison hoeven we niet lang te wachten op een stroom aan verhalend werk dat van de eerste tot de laatste letter is geschreven op basis van een algoritme.

“De eerste roman die volledig door een computer werd geschreven dateert van 2008. ‘True Love’ was een variatie op ‘Anna Karenina’ van Lev Tolstoj, maar dan geschreven in de stijl van de Japanse auteur Haruki Murakami.” Deze schrijf- en publicatiemethode wordt volgens Morrison in de volgende decennia dominant.

Het gevolg is dat tegen 2030 elke creativiteit uit de productie van fictiewerk en cultuur in het algemeen is verdwenen. Door de digitale revolutie ligt de westerse cultuur op apegapen. “Tegen 2032 was het Westen zijn vroegere leidinggevende rol in het creëren van cultuur kwijtgespeeld, en in dezelfde beweging was het ook niet langer de evangelist en motor van culturele vrijheid. Het zou nog 11 jaar duren voor de cultuur zich zou herstellen van de naschok van de digitale revolutie.”

Supermacht China

De redding van de westerse cultuur komt volgens Morrison ironisch genoeg uit het Verre Oosten. Het zal China zijn, de toekomstige grootste economie op aarde met haar heel eigen invulling van culturele vrijheid en toegang tot het internet, die ervoor zal zorgen dat de westerse cultuur weer in ere wordt hersteld en dat er opnieuw origineel, authentiek fictiewerk zal worden gecreëerd. Hoe veel zeggenschap de auteur over zijn creatie zal hebben is twijfelachtig in een wereld gedomineerd door de particratie China.

De Chinezen hebben namelijk geleerd van de fouten van het Westen en hebben anno 2032, het jaar waarin China de nieuwe supermacht werd, en het daaropvolgende decennium het internet en de culturele productie volledig naar hun particratische hand gezet. “Het internet in 2043 is geen bevrijder die autoritaire regimes omver blaast, maar levert ‘brood en spelen’ aan de onderdrukte massa,” schrijft Morrison. Daar wordt een mens niet bepaald vrolijk van.

Ook over de hit van de toekomst valt moeilijk uitgelaten te zijn. Hét multimediale spektakel in 2043 is ‘Toxic Man’, een superheld uit China die symbool staat voor de val van het westers kapitalisme. Morrison: “Een slachtoffer van zijn eigen superkrachten die vervloekt is. Alles wat hij aanraakt, doodt hij.” Ook de zogezegd net herwonnen creativiteit, vermoeden we stellig, als Toxic Man de norm wordt. Laten we dus alvast hopen dat Morrison het minstens een beetje bij het verkeerde eind heeft.

Jeroen Bert