Hoe Hugo Claus tot 3 maal toe veroordeeld werd

In het nieuwste nummer van Zacht Lawijd doet Sarah Beeks het Masscheroen-vonnis uit 1968 tegen Hugo Claus wegens openbare zedenschennis uit de doeken.

Those were the days! Op 30 december 1967 liet Hugo Claus zijn actualisering van ‘Marieke van Nijmegen’, het middeleeuwse wagenspel, in het casino te Knokke opvoeren. Toen in ‘Masscheroen’ plots drie naakte mannen optraden, die als zogenaamde Heilige Drievuldigheid Marieke voor haar ontuchtig leven met de duivel de les wilden spellen, was de zaal te klein. Dat Claus’ Marieke – in tegenstelling tot de middeleeuwse versie – zich niet liet intimideren door dit naakte ‘heilige’ trio en hen integendeel duchtig met de zweep afranselde, verhoogde nog de hilariteit in de zaal. Toen een dag later tijdens een paneldiscussie onder leiding van minister Piet Vermeylen een naakte Yoko Ono op het podium sprong, was de maat vol voor de bladen van Hoste (nu De Persgroep): zij riepen schandaal in hun publicaties en het gerecht kwam in actie.

In het nieuwste nummer van het literatuurhistorische tijdschrift Zacht Lawijd reconstrueert Sarah Beeks op onderhoudende én stichtende wijze de procesgang tegen Claus wegens openbare zedenschennis. Vooral de details die Beeks hier serveert, zijn al even hilarisch als de toenmalige reacties. In het eerste proces-verbaal dat tegen Claus werd opgesteld wegens het laten verschijnen van drie naakte mannen op de bühne, vatte de dienstdoende agent het middeleeuwse origineel van naaldje tot draadje samen. Agent provocateur Claus liet zich niet van de wijs brengen door de aanklacht en riposteerde: ‘Zo zou ik willen ageren voor de naaktheid op de Vlaamse Televisie, alleen al omdat ik liever een naakt meisje, en zelfs een naakte jongen zie, dan een wuivend defilé van Belgische parachutisten die zo nodig onze belangen in Afrika moeten verdedigen.’

Ondanks de pleitkunst van John Bultinck, Claus’ advocaat, werd Claus in juni 1968 in eerste instantie veroordeeld tot vier maanden effectieve celstraf en een geldboete van 10.000 Belgische frank. Claus die normaal in juni op literaire reportage zou gaan naar Congo, kreeg als gevolg van deze veroordeling geen Congolees inreisvisum. Bij de behandeling van het beroep een jaar later werd de effectieve straf omgezet in een voorwaardelijke maar de financiële boete bleef overeind. Beeks onderstreept dat Claus nog een derde keer voorkwam – en deze keer voor het Hof van Cassatie in 1970 – om zijn veroordeling aan te vechten maar hij kreeg nul op het rekest.

Niet alleen die laatste procesgang, zo Beeks, is nauwelijks bekend in de Claus-studie maar ook het feit dat Yoko Ono, de latere mevrouw John Lennon, veroordeeld werd bij verstek is een eyeopener. En dan vooral hoe Ono vertelt dat ze in die tijd in een Rolls Royce België aandeed, samen met Lennon. Om arrestatie te vermijden legde ze zich daarom plat in de auto om zo vooral niet de aandacht te trekken van de politie.

Zacht Lawijd bewijst met dit zomernummer hoe relevant én amusant literatuurgeschiedenis wel kan zijn. Wie weet er bijvoorbeeld nog dat advocaat-televisiekok-vrijetijdsschrijver Bultinck ooit een venijnig artikel pleegde tegen zijn latere cliënt Claus met als titel: ‘Claus, de Elvis Presley van het Vlaamse chanson’?

Frank Hellemans