Hallucinante ‘biografie’ van napalm

Van wonderwapen tot diabolische gruwel: niet direct vakantielectuur misschien, maar fascineren doet Robert M. Neers geschiedenis van het relatief goedkope napalm zeker en vast.

Een van de meest indrukwekkende foto’s uit de Viëtnamoorlog is die van een Vietnamees meisje dat naakt wegvlucht na een aanval met napalm. De negenjarige Kim Phúc had haar brandende kleren uitgetrokken en ontsnapte met gruwelijke brandwonden nauwelijks aan de dood. De foto uit 1972 stimuleerde in hoge mate het protest tegen de oorlog en meteen ook tegen het gebruik van napalm. Een Amerikaanse uitvinding die in de Tweede Wereldoorlog op gejuich werd onthaald. De Amerikaanse historicus Robert M. Neer schreef er een hallucinante biografie over die (voorlopig?) alleen in het Amerikaanse origineel te lezen is.

Napalm werd begin jaren veertig van vorige eeuw uitgevonden aan de Harvard-universiteit. De briljante chemicus Louis Fieser slaagde erin een zeer brandbaar en kleverig gel te maken van een chemische combinatie. Veel brandbaarder en langer brandend dan de stof die bijvoorbeeld in de toenmalige vlammenwerpers werd gebruikt. Fieser die heel wat ontdekkingen deed op medisch gebied, zou later verklaren dat zijn napalm (een letterwoord voor de belangrijkste bestanddelen NAftenaat en PALMitaat) een wapen was tegen Duitse en Japanse woningen en gebouwen. Niet tegen mensen. Historicus Neer laat verstaan die gedachte vrij naïef te vinden. Zeker voor een man als Fieser.

Vleermuizen

Een van de gekste ideeën voor het gooien van kleine napalmbommen op Japan kwam van tandarts en uitvinder Lytle S. Adams die bevriend was met First Lady Eleanor Roosevelt. Hij werkte een nauwgezet plan uit om vleermuizen in winterslaap te voorzien van napalm-tijdbommetjes, ze in een blik te stoppen en ze bij duizenden op Japan te droppen vanuit bommenwerpers. Het verschil in hoogte zou de vleermuizen wakker maken, ze zouden zich in een huis vestigen en na een korte periode het gebouw doen branden. Bij een test werd in New Mexico een vlieghaven gedeeltelijk vernietigd. Later raakte het Project X-Ray in de vergeethoek. Er was naar schatting 24 miljoen huidige dollar in geïnvesteerd.

Goedkoop wapen

Tegen het eind van de oorlog gebruikte de VS napalm vooral tegen Japan. Als vlammenwerper en als brandbom. Een bombardement op Tokio op 9 maart 1945 kostte het leven aan zo’n 90.000 mensen: ze werden geroosterd, stikten of werden zelfs gekookt toen ze in oververhitte rivieren redding zochten. Vijf maanden later werden Hiroshima en Nagasaki met een atoombom bestookt. In totaal zou napalm in Japan 330.000 burgers hebben gedood. Het was een goedkoop wapen, zegt Neer: het napalmproject kostte ruim 5,2 miljoen dollar, het Manhattan atoomproject vijfduizend keer meer.

Kindermoordenaar

Kort na de oorlog werd napalm gebruikt in de Griekse Burgeroorlog. In 1949 hielp Amerika met het ‘verbeterde’ napalm B de Griekse regering tegen communistische rebellen. Tijdens de Koreaanse Oorlog werd het ‘wonderwapen’ bij tonnen op het schiereiland gegooid. Zowat twee keer zoveel als Japan te verduren kreeg. Ondanks de vele burgerslachtoffers bleef napalm een vrij onomstreden wapen. De beruchte Amerikaanse generaal en gewezen kandidaat voor het vicepresidentschap Curtis LeMay kon nog zeggen dat er geen Japanse onschuldige burgers bestonden en hij zich dus geen zorgen maakte over hun dood, Vietnam zorgde voor een kentering. 388.000 ton vuurbommen incasseerde Vietnam tussen 1963 en 1973, maar het ‘wonderwapen werd een paria’ schrijft Robert M. Neer. Producent Dow Chemical werd het doelwit van protestbetogingen, sommige Amerikaanse bladen noemden napalm een diabolisch en gruwelijk wapen, een moordenaar die op kinderen uit was. Des te meer protest kwam er toen de Verenigde Staten de oorlog verloren.

Oorlogsmisdaad

Pas in 1980 verboden de Verenigde Naties in een protocol het gebruik van vuurbommen in de nabijheid van de burgerbevolking. Ook als er in hun omgeving militaire installaties waren, werd het een oorlogsmisdaad. De Verenigde Staten ondertekenden het akkoord negenentwintig jaar later. Overigens waren er heel wat andere landen die na WOII napalm gebruikten. Onder meer Argentinië, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Israël, Irak, Iran…

‘Napalm: An American Biography’ is een boeiende, soms hallucinante geschiedenis van een moordwapen. Van zijn geboorte op Valentijn 1942 in Harvard tot de eerste dag van Obama’s presidentschap toen hij het akkoord ondertekende over het beperkte gebruik van de vuurbommen. “I love the smell of napalm in the morning. […] Smelled like… victory. Someday this war’s gonna end…” schreeuwde Robert Duvall als Lt. Col. William Kilgore in ‘Apocalypse Now’.

Fred Braeckman