Grunberg onder de mensen

Om zo ver mogelijk in het leven van echte mensen door te dringen ging Arnon Grunberg een week met een gezin mee op vakantie.

Op vakantie, als de mens eindelijk met zijn gezin alleen is zonder de afleiding die werk heet, als hij de gedaante van de toerist aanneemt, dan onthult hij zichzelf.

Om zo ver mogelijk in het leven van echte mensen door te dringen, zette Arnon Grunberg in 2006 het project ‘Grunberg onder de mensen’ op. Omdat het gezin op vakantie het gezin in zijn meest natuurlijke staat is, besloot hij in de zomer van 2010 een week met een gezin van zijn keuze mee op reis te gaan.

Voor Grunberg zelf stond de gezinsvakantie jarenlang gelijk met een verblijf in een Duits kuuroord, maar nu was hij op zoek naar een ‘zo normaal mogelijk gezin’. Hij plaatste een advertentie waarin hij het gezin op vakantie vergeleek met een gezin in een oorlogssituatie en kreeg daar behoorlijk wat reactie op.

Alle mails en al zijn antwoorden op die mails staan verzameld in het boek. Net zoals de foto’s van de audities die Grunberg daarop hield in Amsterdam, en de mails van de mensen die die audities maar niets vonden.

Uiteindelijk reisde Grunberg met Maud en Nick en hun twee zonen naar een open bungalow in Griekenland. Het boeiendste aan het boek is waarschijnlijk het verschil tussen het verslag van de vakantie dat Grunberg en Maud schreven. Het bewijst alvast dat het leven zoals het is slechts het leven is zoals het door de ogen van de observator is.

Maar het meest schokkende is de uniformiteit van het vakantiekiekje. De mens in zee, de mens op het strand, de mens aan zijn tent. Ze duiken telkens weer op. Tot daar onze pogingen om op vakantie uniek te zijn.

Grunberg over zijn project

‘De roeping van de mens is om toerist te zijn’, schrijf je. Hoe bedoel je dat precies? Zijn we toeristen in ons eigen leven?

Arnon Grunberg: Het toerisme lijkt me de roep van de postindustriële mens. Intens genot, avontuur, engagement, maar met de nooduitgang van de tijdelijkheid. Het werk, de school en de supermarkt roepen. Als ik naar mezelf kijk, betekent vakantie vooral minder werk. Maar vakantie kan ook een zekere ontspanning en plezier betekenen, ik wil niet chagrijniger overkomen dan ik ben. Je kunt proberen toerist te worden in je eigen leven, maar uiteindelijk ontbreekt de vrijblijvendheid: hoe verlaat je jezelf zonder te sterven?

Ook een mooie: ‘Op vakantie beseffen we dat we huisdieren zijn die zichzelf uitlaten.’

Grunberg: We zijn gedomesticeerd, maar op vakantie staan we onszelf dingen toe die we in onze dagelijkse werkelijkheid niet mogen. Zoals de hond als hij wordt uitgelaten dingen mag die hij thuis niet mag – plassen bijvoorbeeld.

Denk jij dat de mensen met wie je meereisde zich plots anders gedroegen? Of wende het snel, een beetje zoals wanneer er een camera in de buurt is?

Grunberg: Ik heb de indruk dat mensen snel aan me wennen. Ik heb vaak gehoord: ‘Je valt mee.’ Mensen vrezen het ergste, een monster of iets dergelijks. En het monster blijkt kennelijk mee te vallen.

Je omschreef een gezin op vakantie als een gezin in oorlogsgebied. Heeft de ervaring dat idee bevestigd?

Grunberg: Niet echt. Hooguit de ervaringen na de publicatie van mijn stuk. Ik ga hier verder niet op in. U moet het met deze cryptische mededeling doen. Vergeef me.

Omdat je het verhaal van de vakantie verdichtte en herschreef?

Grunberg: Ik had het idee dat ik een reële en liefdevolle beschrijving gaf van mijn tijd met hen. Mensen kunnen zich altijd bedrogen voelen. Mijn ervaring is dat hoe liever je bent, hoe meer mensen verwachten en hoe sneller ze zich bedrogen voelen. Was je echt een schoft, voelen ze zich nooit bedrogen. Wat dat betreft, kun je beter een schoft zijn.

Tine Hens