Vandaag opent in Antwerp Expo de Boekenbeurs de deuren voor het grote publiek. Gisteravond vond echter al de ‘vooropening’ plaats, waarbij het boekenvak verzamelen blaast en de balans opmaakt. Erg vrolijk wordt een mens daar niet van, aldus vliegende reporter Michiel Leen.
‘Vooropening,’ zo staat het écht op de uitnodiging. Zo heet de cérémonie protocollaire waarmee de Boekenbeurs jaarlijks aftrapt. Vooropening. Ik ben geen fan van het woord. Vooropening. Jakkes. Het klinkt meer gynaecologisch dan literair. Alhoewel, het had ook ‘ontsluiting’ kunnen zijn, gevolgd door een ‘opening’ een etmaal later, en dan waren we natuurlijk verder van huis. Tel je zegeningen, zo blijkt maar weer.
Op weg naar de tent waarin de klassieke opeenvolging van openingsspeeches zich zal afspelen, valt het mij op dat er bij deze vooropening niet zo gek veel minder volk rondloopt dan tijdens een doordeweekse boekenbeursdag. Alsof iedereen die een tante heeft die iemand kent die voor een uitgeverij werkt, een ticketje heeft losgekregen. Hoe meer zielen, hoe meer vreugd.
Alhoewel, veel vreugd valt er niet te rapen bij de speeches van de dignitarissen uit het boekenvak. Eenmaal de bekende ‘boeke-boeke-boeke’-jingle is weggestorven, is het tijd voor bloedige ernst.
Crisis
Karel De Boeck mag als voorzitter van sectororganisatie Boek.be de spits afbijten, maar niet nadat er hier en daar in het publiek toch nog iemand moet gniffelen van ‘Wat ’n toepasselijke naam!’ De voorzitter toont zich overigens niet zo’n enthousiast spreker bij de opening van wat een boekenfeest heet te zijn. Het is crisis in het boekenvak, al houdt België, ondanks een kleine krimp, nog redelijk stand. De Boeck kent u nog van bij Fortis en Dexia, dus je mag wel aannemen dat die man wat weet van de crisis. Soit: een terugval van 13 procent in de fysieke verkoop heet vanavond dus een kleine krimp. Het boekenvak ziet zich geconfronteerd door concurrentie van het internet, andere vrijetijdsbestedingen, en, zo voegt De Boeck eraan toe, een publiek wier attention span niet meer lang genoeg is om een hele roman uit te zitten. Overleven in dergelijke omstandigheden is een kwestie van Darwinisme, volgens de voorzitter: wie zich het snelst aanpast, overleeft.
Algemeen directeur bij Boek.be André Vandorpe gooit het in zijn maiden speech over een wat socialere boeg: de economische crisis laat niemand ongemoeid, en de groeiende armoede brengt ook een steeds grotere ontlezing met zich mee. En dat laat zich voelen: de markt krimpt, boekhandels sluiten, uitgevers komen in ademnood. Het klinkt bekend in de oren, en dat geeft Vandorpe ook toe. Maar voor Boek.be komt het er nu op aan iedereen mee te krijgen in het transitieverhaal. Dat het tijd wordt voor een regulering van de boekenprijs, een stevige promotiecampagne voor het boek en het lezen tout court en dat ook de aanbestedingspolitiek van de bibliotheken moet worden herbekeken.
Koekenstad Boekenstad
Vervolgens was een doortocht gepland van de Antwerpse burgervader, maar die stuurde zijn kat, of toch zijn kabinetschef. De Wever zelf zat volgens deze laatste vast in de verkeersknoop rond Brussel. Neerkijken op de Boekenbeurs -zoals wij allen weten een favoriet tijdverdrijf voor geletterde mensen- is not done. Auteurs moeten maar wat realiteitszin aan de dag leggen, een boek is een cultuurproduct dat verkocht moet raken. Tegelijkertijd wil het stadsbestuur inzetten op het emancipatorisch potentieel van het boek: de bibliotheken worden opgewaardeerd, opdat meer mensen kunnen maken met de levende taal en cultuur. Tot slot benadrukt de kabinetschef de band tussen Boekenbeurs en Koekenstad. Ze zijn op het Schoon Verdiep het gerucht van jaren geleden nog niet vergeten, dat de beurs misschien weleens zou kunnen verkassen naar godbetert Gent.
Ijsventers
Vanavond wordt naar jaarlijkse gewoonte ook de Debuutprijs uitgereikt. Dit jaar valt die te beurt aan Christophe Van Gerrewey. Nu mocht de afgelopen maanden al blijken dat Van Gerrewey een hartstochtelijke verdediger is van de oldschool literatuur, en ook vanavond vervult hij die rol met verve. Van Gerrewey is, zoals bekend, een koele minnaar van voorlezen, maar als hij zich eraan waagt, is het meteen raak. In de hem toegewezen drie minuten veegt hij die hele Boekenbeurs even de mantel uit. Zijn bekroonde debuut is volgens hem eerder ‘ondanks’ het boekenvak tot stand gekomen. “Heeft de afvallige lezer geen groot gelijk dat hij met een boog om dit alles heen loopt?” klinkt het. Kom bij Van Gerrewey niet aanzetten met de wereldrecordpoging Boekendomino, met de Azerty-boekenmachine van Creatief Schrijven en andere ludieke ongein. De boekensector gedraagt zich volgens de auteur als een stel ijsventers dat, vanwege plotse concurrentie door een nabijgelegen hotdogkraam, zijn ijs dan maar op hogere temperatuur gaat verkopen. Van Gerrewey sluit af met een ‘illusieloos’ voorstel: “Als het tijdperk van het boek dan toch voorbij is, laat ons dan boeken maken met eigenschappen die voor boeken bestemd zijn. Misschien keren de afhakende lezers wel terug als we hen opnieuw gaan behandelen als intelligente, complexloze en gevoelige mensen.”
Joke Schauvliege heeft de twijfelachtige eer om na deze tirade af te sluiten. Onze minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur is echter niet geneigd om in te gaan op de grieven van Van Gerrewey. Integendeel: de minister zingt onverstoord de lof van de Azertymachine en zal later op de avond trots poseren met het eerste boek dat deze machine aflevert. Voorts benadrukt ze dat het de plicht van de politicus is, om de boekencultuur te stimuleren. Ten getuige: meer aandacht voor de non-fictie, een hoofdknik naar het Vlaams Fonds voor de Letteren en initiatieven ter leesbevordering, en een curieuze vooruitblik naar het nieuwe boekenprogramma van Canvas. En voorts gaat het op de Boekenbeurs -‘we moeten daar niet flauw over doen’- om boeken verkopen. Aha.
Vervolgens knalt de extended party remix van de bekende ‘boeke-boeke-boeke’- jingle door de tent en mag men al die deernis wegspoelen met een welgekomen glas. Alles wat daarna nog gezegd wordt, is off the record. Deze 77e Boekenbeurs begint hoegenaamd niet in een hoerastemming. Alles bij elkaar nil novi sub sole, zoals de burgervader zou zeggen, mocht hij intussen de verkeersknoop rond het vermaledijde Brussel achter zich gelaten hebben.
Michiel Leen
Boekenbeurs 2013
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier