Eva Gerlach – Het gedicht gebeurt nu

Het gedicht gebeurt nu heet de nieuwe verzamelbundel van de Nederlandse dichteres Eva Gerlach. Dertig jaar poëzie is erin bijeengebracht, met gedichten uit Gerlachs debuut uit 1979, uit haar elf andere bundels en nog wat ongebundeld werk erbovenop.

Het gedicht gebeurt nu is geen volledig verzameld werk, maar een selectie – want de dichteres heeft alleen opgenomen ‘wat in haar ogen overeind gebleven’ is. Dat plaatst haar in het kamp van de perfectionistische schrijvers, die alleen hun allerbeste werk willen overhouden. Anderen tonen zichzelf liever volledig aan de lezer, met hun sterke kanten, maar ook met hun zwakke.

Dat laatste was voor Gerlach een even eerbare keuze geweest, omdat ‘zwak’ in haar geval erg relatief is: ze behoort al drie decennia tot de absolute topdichters in het Nederlandse taalgebied en kreeg in 2000 de P.C. Hooftprijs.

Niet verwonderlijk dan ook dat Gerlachs strenge selectie geleid heeft tot een erg intense bundel van een bijzonder hoog niveau. Want, zoals de titel al aangeeft, er gebéúrt iets in Gerlachs gedichten. Het zijn nooit zomaar vertelseltjes, ze werken krachtig raadselachtig op de lezer in.

In het titelgedicht heeft ze dat proces zelf fraai omschreven: ‘het gedicht legt zijn bodem/ op die van de werkelijkheid en begint. het is alles/ wat er is. en zijn vorm gaat open/ en het laat los en gebeurt.’

Soms gaan Gerlachs verzen over heel concrete dingen, zoals pissebedden, ‘een dier dat zo lijkt op herinnering’ en ‘afvalkleurig’ is. Maar altijd behouden ze een cerebrale kwaliteit en licht er iets in op van dreiging, verval, kwetsbaarheid en schrik – een van de meest frequente woorden in deze bundel.

‘Vreselijke waarheden’ komen aan de oppervlakte, zoals een spierwit bot dat je pas ziet als je je snijdt en dat Gerlach beschrijft in ‘Over waarheid’.

Zo’n vreselijke waarheid bevat ook het gedicht ‘Kruim’, misschien wel het mooiste in deze ontstellend mooie bundel: ‘Wat heel is, kunnen wij niet zien, het is/ te groot, het past ons niet en niet/ in onze hoofden// maar wat aan mootjes, haksel is, verkiezeld,/ kruim, gepureerd, verstoven of ontbonden -// al het verdeelde zit voorgoed in ons.’

Bart Van der Straeten