Eugene Rogan – De Arabieren. Een geschiedenis

Eugene Rogan gaat op zoek naar de oorzaken van de diepe wrok in de Arabische wereld tegen het Westen.

‘Het is in de Arabische wereld helaas zo dat islamisten elke vrije en eerlijke verkiezing met gemak zouden winnen. Er zou winst zijn voor de partijen die zich het meest vijandig opstellen tegenover de Verenigde Staten.’

Tot dat besluit komt Eugene Rogan in een boek over de geschiedenis van de Arabische wereld. Een wereld die hij goed kent, aangezien hij erover doceert aan de universiteit van Oxford.

Rogan gaat op zoek naar de oorzaken van die diepe wrok tegen het Westen. Hij begint zijn verhaal in de vroege 16e eeuw, wanneer het grootste deel van de Arabische wereld door de Ottomanen wordt veroverd. De Arabische provincies van het Turkse rijk worden voor rekening van de sultan door lokale despoten bestuurd.

Rogan is vooral thuis in de moderne geschiedenis van het Midden-Oosten, en dat blijkt in de manier waarop hij snel door de 16e, 17e en 18e eeuw fietst. Eigenlijk breekt er voor de Arabieren pas met de Turkse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog een nieuw hoofdstuk aan. Dubbelzinnige beloften van Britse politici brengen pan-Arabische nationalisten ertoe om te geloven dat hun moment is gekomen.

Maar na de oorlog verdelen de Britten en de Fransen de hele Arabische wereld onder elkaar als oorlogsbuit. Zij zijn daarom niet de helden van dit verhaal. Als een Britse jachtpartij in een dorp in de Nijldelta een vlucht duiven doodschiet van lokale boeren, wordt een officier in een opstootje gekwetst. De reactie is meedogenloos: vier Egyptenaren worden opgehangen.

In Irak wordt lokale Arabieren zelfbeschikkingsrecht beloofd in ruil voor hulp tegen de Turken, maar daarna wordt het land zonder pardon een Brits mandaatgebied. Aan die situatie kwam pas in de jaren vijftig en zestig een einde. Pogingen om het pan-Arabische gedachtegoed daarna nieuw leven in te blazen, komen niet meer echt van de grond.

Maar, besluit Rogan cynisch, het Midden-Oosten leert ook dat terrorisme werkt. Terwijl de Britten in de jaren veertig in Europa tegen de nazi’s vochten, hadden ze in hun mandaatgebied Palestina de handen vol met Joodse milities zoals Irgoen en Haganah.

Een terreuraanslag op het King Davidhotel in Jeruzalem in 1945 kostte aan 91 mensen het leven en zette Londen ertoe aan om Palestina los te laten. Een voorbeeld dat bijna om navolging vroeg.

Hubert van Humbeeck