Eerste spionageroman van Dan Vyleta

De enigmatische vriendschap tussen een gewezen Amerikaanse soldaat en een Berlijns straatboefje vormt de kern van het geheimzinnige ‘Pavel & ik’.

Vyleta’s debuut doet denken aan ‘The Third Man’ van Graham Greene. Beide thrillers spelen kort na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Allebei in een verdeelde stad. Voor Greene was dat Wenen, voor Vyleta het tot puin gebombardeerde Berlijn. Voor beide romans is de kleurzetting grauw en grijs, de geur paranoïde als de pest. Harry Lime is de manipulerende Britse kolonel Fosko geworden. Hij lijdt aan overgewicht, drinkt en houdt er een Duitse maîtresse op na.

Het is 1946 en een van de hardste winters die de Duitse hoofdstad ooit heeft gekend. Aan alles hebben de Berlijners te kort. De stad is verdeeld onder de geallieerden: ‘De Russen gingen over de politie in de stad, maar er waren in Berlijn diverse rechtssystemen van kracht en er was geen eenheid van opvatting of een kogel door het hart een natuurlijke doodsoorzaak kon worden genoemd.’ In een ijskoude flat kampt gewezen GI Pavel Richter met vreselijke nierpijn. Weesjongen en straatboefje Anders wou hem eerst beroven, maar geraakte gefascineerd door Pavel in wie hij een vaderfiguur ziet. Anders verblijft nu en dan in de flat en zorgt voor Pavel. Door het gesjoemel van Anders, die wel een manier vindt om aan penicilline te geraken, overleeft Pavel. Ondertussen krijgt hij bezoek van een Amerikaanse vriend. Boyd brengt hem in een reiskoffer het lijk van de dwerg Söldmann die in het bezit is van een microfilm.

Van die jacht op de film maakt Vyleta niet de drijvende kracht van zijn thriller. Veeleer gaat het om de vraag wat Pavel Richter eigenlijk doet in Berlijn, hoe iedereen overleeft, wie de verteller is. Over dat laatste krijgen we uitsluitsel: de bijna alwetende ‘ik’ die met flashbacks en flashforwards nu en dan het verhaal overneemt, is de assistent van de Brit Fosko die uiteindelijk – als folteraar en ondervrager – de geobsedeerde vriend van Pavel wordt. Veel later gaat hij tot in Amerika toe op zoek naar wie Pavel echt was en net als de lezer zal hij zijn eigen, misschien betere waarheid moeten bedenken. ‘Pavel & ik’ is ook een roman over liefde. Pavel wordt verliefd op de Duitse maîtresse van kolonel Fosko, de pianospelende, gecultiveerde Sonia die op haar manier, decadent, tracht te overleven met de hoop dat het ooit beter wordt.

Vyleta, wiens Tsjechische ouders vijftig jaar geleden naar Duitsland emigreerden, studeerde geschiedenis in Cambridge en week later uit naar Canada waar hij nu woont. Hij publiceerde eerder de historische monografie ‘Crime, Jews and News, Vienna 1895-1915’ waarin hij verhalen over misdaad en antisemitisme tijdens de vorige eeuwwisseling onderzoekt. Begin volgend jaar verschijnt zijn nieuwe spionageroman ‘The Quiet Twin’ die in het Berlijn van 1939 is gesitueerd.

Fred Braeckman