E.T.A. Hoffmann – Leven en opvattingen van Kater Murr

Hoffmanns roman Leven en opvattingen van Kater Murr is niet alleen een feest om te lezen, het is ook een spetterend vormexperiment.

De ijdele en opportunistische kater uit E.T.A. Hoffmanns Leven en opvattingen van Kater Murr (1819-21) is een karikatuur.

Hoe geleerd kater Murr ook is, zijn natuur kan hij niet verloochenen. Geen wonder dat zijn liefdesverklaring aan het adres van een kirrende duif omslaat in een ‘dweepzieke eetlust’ en in een scheldpartij als de vogel zich in veiligheid brengt.

Hoffmanns roman is een parodie op de Bildungs- of ontwikkelingsroman in de trant van Goethes Wilhelm Meisters leerjaren (1795-96). Kater Murr dwingt onze sympathie af: overal waar het dier opduikt vallen de ijdeltuiten en filisters door de mand.

Lothario, een professor in de esthetica, wil de kater zelfs vermoorden. De professor is namelijk bang dat de geleerde kater een successchrijver wordt en de honoraria voor zijn neus wegkaapt.

Diezelfde professor wordt later ook te kijk gezet in een weergaloos beschreven zedenkomedie. Menig student verlaat immers de kamer van de jonge en beeldschone professorenvrouw met een stralende glimlach ‘alsof hij de visite aan mevrouw de professor even aangenaam en nuttig had gevonden als een esthetisch college van de professor’.

Hoffmanns roman is niet alleen een feest om te lezen, het is ook een spetterend vormexperiment. In het voorwoord vernemen we dat door een vergissing van de bezorger een aantal manuscripten door elkaar zijn gehaspeld en zo aan de drukker zijn bezorgd. De chaos is echter schijn, want de roman staat als een huis.

Dit geestige boek is een stilistische krachttoer waarin superieur met de grote voorbeelden uit de wereldliteratuur wordt gejongleerd. De roman is bovendien grandioos vertaald door Wilfred Oranje en wordt verhelderend uitgeleid door Francien Markx.

De kritiek zou meer aandacht moeten besteden aan zulke prachtige klassieken, al was het maar om vertalers en uitgevers een hart onder de riem te steken.

Piet de Moor