Duitse eBook-lobby neemt loopje met de waarheid

Het omzetaandeel van het Duitse eBook bedroeg in 2010 nauwelijks 0,5 procent.

Wie digitaal leest, leest sneller en beter, aldus een Duitse studie. Maar die conclusie is niet tegen de confrontatie met de werkelijkheid bestand. De wensdroom van vele uitgevers komt niet uit.

Het succes van het Duitse eBook is veel minder groot dan verwacht. Die eufemistische omschrijving van een mislukking bedierf een beetje de stemming op de vooravond van de jongste Frankfurter Buchmesse. Het omzetaandeel van het eBook bedroeg in 2010 nauwelijks 0,5 procent, exclusief school- en vakboeken. En dat terwijl meer dan 40 procent van de nieuw verschenen boeken in hetzelfde jaar als eBook beschikbaar waren. Maar de digitale revolutie vond in Duitsland niet plaats, althans niet bij de lezers. Die bleven de voorkeur geven aan papieren lectuur.

De Duitse uitgevers weten niet goed wat ze met die toestand moeten beginnen. Ze gedragen zich schizofreen. Enerzijds zijn ze bang de digitale trein te missen, anderzijds vrezen ze dat ze zichzelf overbodig maken als ze die trein nemen.

En toen kwam professor Stephan Füssel, chef van het Instituut voor Boekwetenschap uit Mainz, als reddende engel uit de hemel vallen. Naar aanleiding van de Buchmesse pakte Füssel uit met de wetenschappelijke bevinding dat tablet-pc’s ‘niet bewust waarneembare, maar meetbare voordelen bieden bij het verwerken van nieuwe informatie’. Papieren lectuur zou volgens Füssels studie een minderwaardige vorm van lezen opleveren. Digitaal lezen gaat niet alleen sneller, maar wie van een tablet-pc leest assimileert zijn lectuur ook beter, aldus de professor. Het sneller lezen zou vooral gelden voor senioren. Die kregen een tekst voorgelegd waaraan ze op papier vier seconden langer lazen dan in de digitale versie. Kortom, de tablet-pc is volgens Füssel in alle opzichten superieur.

De Duitse media namen het nieuws klakkeloos over. Maar wie dieper ging graven, kwam tot de conclusie dat de door iedereen serieus genomen wetenschap van professor Füssel op heel losse schroeven stond. De proef waarin de digitale en papieren leesvaardigheid van jongeren tegenover senioren werd getest, werd slechts één keer doorgevoerd. De groep van geteste senioren bestond uit slechts tien personen. Bovendien geeft de uitslag van het experiment alleen gemiddelden, en rept niet over de individuele prestaties van de proefpersonen. De proef zondigt kortom tegen alle wetenschappelijke parameters: het schort aan statistische betrouwbaarheid en de verificatienormen zijn zo goed als onbestaande. Een evaluatie van de gegevens is onmogelijk.

Een medewerker van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, die ook kennis van de wetenschappelijke mededeling van professor Füssel genomen had, ging op zoek naar de originele publicatie van de studie en kwam tot de conclusie dat die niet bestond. Ook zijn poging om bij de auteurs van het onderzoek meer gegevens los te krijgen, mislukte. Bij navraag kreeg de speurende reporter te horen dat het wetenschappelijk onderzoek nog niet was afgesloten en dat de publicatie van het eindrapport ten vroegste in de tweede helft van 2012 verwacht mocht worden.

De wetenschappelijke mededeling van het Instituut voor Boekwetenschap van professor Füssel is dus gewoon een op de Buchmesse gelanceerde PR-gag zonder enige wetenschappelijke waarde. Nu blijkt dat de studie van professor Füssel werd medegefinancierd door de dienst Marketing- en Uitgeversservice van de Vereniging van de Duitse Boekhandel. Dat is uitgerekend de organisatie die luide triomfkreten slaakte toen de ‘bevindingen’ van professor Füssel op de vooravond van de Buchmesse wereldkundig werden gemaakt.

Piet de Moor