Digitale wolken hebben ook onweer in petto

Kindle-lezers moesten in 2009 ervaren hoe de digitale uitgave van George Orwells ‘1984’ door de exploitant van onder hun neus werd weggekaapt. Hoe sterk is de greep van e-boekuitgevers op de lezer?

Naarmate we digitaliseren, worden we ook lichter, publieker en doorzichtiger. Zonderhetons te realiseren, laten we op allerlei clouds veel meer dan enkele digitale voetsporen na. Zelfs Orwells Big Brother werd daar bij Kindle al eens het slachtoffer van.

Stofzuigers zijn tegenwoordig robots die uitgerust zijn met WLAN en camera, waardoor ze zijn uitgegroeid tot apparaten met zendfuncties. Microsoft Kinect is een bewegingsgevoelige controller (‘motion sensing input device’) die over camera, infraroodcamera en microfoons beschikt. De controller controleert ook de gebruiker. En iPhones of iPads functioneren met het spraakbesturingssysteem Siri. Via de zendsystemen van Apple worden die Siri-dialogen op een cloud opgeslagen. Wat doet Apple met die gegevens?

Nieuwe data worden niet meer opgeslagen op de smartphones zelf, maar worden eveneens naar digitale clouds gestuurd. Alle androïde-apparaten maken gebruik van Google-clouds, alle iPhones en iPads van Apple van de iCloud en alle blackberry’s van het Research-in-Motion of RIM-systeem. Google geeft toe dat het deze gegevens ten gelde maakt, Apple doet alsof zijn neus bloedt en RIM beweert dat het niets met de data doet.

We voederen onze digitale tuigen alsof het onverzadigbare konijnen zijn. We nemen daardoor ook in koop dat ze weldra alles over ons weten, aldus expert Peter Leppelt in de ‘FAZ’. Ze kennen onze agenda, onze vrienden, onze foto’s, onze verblijfplaatsen en uiteraard ook ons gezicht. De dienstverlening van Samsungs smartphone Galaxy steunt op biometrie. Hij blijft actief zolang hij de gebruiker in het vizier heeft. Maar weet de telefoongebruiker wel dat hijzelf daardoor de hele tijd wordt geobserveerd en dat al zijn data in clouds worden gefixeerd? Pas als de gebruiker voor langere tijd zijn ogen sluit, wordt het toestel gedeactiveerd.

De nieuwste tv-toestellen worden geactiveerd door gebaren. De televisie reageert letterlijk op je wenken. Maar het toestel is interactief, wat betekent dat het meekijkt naar de gebruiker, zodat de plaats waar het toestel staat ook een soort publieke studio wordt, om het even of het om de woon- of de slaapkamer gaat. Wat gebeurt er als je de vermogens van zo’n alziende tv vergeet of verkeerd inschat en als de doorgestuurde gegevens van zo’n elektronische spion in handen vallen van instellingen en mensen die het niet goed met je voor hebben: de crimineel, de boze buurman, de jaloerse echtgenoot?

Maar wat heeft dit te maken met de letteren? Welnu, ook de Kindle van Amazon slaat blijkbaar in het geniep informatie over zijn gebruiker op, aldus vandaag het magazine ‘Der Spiegel’, die ‘de doorzichtige lezer’ het slachtoffer noemt. Ergens in de Kindle-clouds of wolken staat meegeschreven waar we onze digitale lectuur onderbreken, welke passages we onderlijnen of markeren. Binnenkort weten de schrijvers welke zinnen hun lezers verkiezen en waar de passages staan waarop die lezers afhaken. Binnenkort dicteren de uitgevers aan hun schrijvers waar ze een cliffhanger moeten inbouwen.

Onmogelijk? Kindle-lezers moesten in 2009 ervaren hoe de digitale uitgave van Orwells ‘1984’ door de exploitant van onder hun neus werd weggekaapt. Het boek werd gewoon door Amazon van het digitale bord geveegd omdat er onduidelijkheid heerste over het copyright.

Is dit alles geen pleidooi voor het gedrukte boek? Daar blijft het pottenkijken of meelezen in het ergste geval beperkt tot de directe omgeving. In het gedrukte boek kunnen we vrijwel onbespied onderstrepen en noteren naar hartenlust. We vinden het gedrukte boek terug op de plaats waar we het hebben weggelegd. En zolang we het zelf niet weggooien, blijft het boek van ons.

Piet de Moor