De tanden die de oorlog wonnen

Churchill lispelde. In het begin ervoer de latere Nobelprijswinnaar literatuur dit als een gebrek, maar uiteindelijk werd het in de oorlog zijn handelsmerk.

In 1953 werd Winston Churchill onderscheiden met de Nobelprijs voor literatuur. Maar de man die Hitler versloeg, werd door het Nobelcomité niet alleen gelauwerd voor zijn geschriften. Het comité vermeldde ook uitdrukkelijk het retorisch vermogen van de Brit als motief om hem met die hoge literaire eer te onderscheiden.

In zijn jonge jaren wees niets erop dat Churchill zou worden wat hij werd. Hij lispelde, en zijn ‘sea’ klonk als ‘she’. Hij zocht een arts op om het gebrek te verhelpen, maar die kon hem troosten: Churchill leed niet aan een organisch gebrek. Door veel te oefenen, een beetje zoals destijds Demosthenes (die daarvoor keien in zijn mond nam), zou hij zijn handicap wel overwinnen. Daarom repeteerde de jonge Churchill eindeloos de zin ‘The Spanish shops I cannot see for they are out of sight’. Maar veel bracht het allemaal niet op.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Churchilliaanse dictie (ondersteund door de beruchte rustpunten in zijn retorische periodes) het handelsmerk van de man die het opnam tegen de Führer. Niet alleen in Engeland was het volk aan die dictie verslaafd. Bang dat hij die karakteristieken zou verliezen, wendde de redenaar en strateeg zich nu tot zijn tandarts met het verzoek om een vals gebit te laten maken dat zijn spraakgebrek intact bewaarde. Churchill vond de tandtechnicus die daarin slaagde zo onvervangbaar, dat hij hem van zijn legerdienst ontsloeg. De Britse premier wilde zijn tandarts tot ridder slaan.

Tandarts en technicus ontwierpen voor Churchill een uitneembare prothese die ook in zijn mond een beetje waggelde. Er vloeide altijd wat speeksel tussen zijn vals gebit en zijn gehemelte, wat maakte dat Churchill op dezelfde manier bleef lispelen als hij deed met zijn echt gebit. Maar omdat Churchill altijd ongeduldig in de tandartsstoel zat te wiebelen, bood de tandarts hem aan om zijn mond met cognac te spoelen. Behalve het valse gebit beschikte Churchills secretaris verder ook over een noodgebit (een soort ‘noodbrug’ dus) dat de Britse premier in kon nemen mocht er iets mislopen met de beproefde vervangtanden in zijn mond.

Een van Churchills prothesen heeft vorige week per opbod 15.000 pond opgebracht. Het tweede exemplaar wordt tentoongesteld in het Hunterian Museum van het Royal College of Surgeons. Volgens de curator gaat het om de tanden die de oorlog wonnen.

Er is nog meer recent literair Churchill-nieuws. Het Churchill-archief in Cambridge zal met uitgeverij Bloomsbury samenwerken om meer dan een miljoen documenten uit het persoonlijke bezit van Churchill (ook zijn eerste schoolrapporten) digitaal te archiveren en ze tegen 2012 in het internet toegankelijk te maken voor iedereen. Onder de documenten bevindt zich ook een geschreven weddenschap. Churchill, die een fenomenaal alcoholverbruik had, wilde eens een heel jaar van zijn cognac en van andere onverdunde geestrijke dranken afzien. Het is niet duidelijk wie de weddenschap won.

Piet de Moor