De nieuwe Verhulst: ‘De helaasheid’ part zero

Op 23 augustus verschijnt ‘De laatste liefde van mijn moeder’, een nieuwe roman van Dimitri Verhulst die deze keer op zijn mama inzoomt.

Noem het een prequel. Waar Verhulst in ‘De helaasheid der dingen’ zijn drankverslaafde vader en drie nonkels onsterfelijk in beeld bracht, heeft Verhulst nu het leven met zijn moeder dat daar aan voorafging geportretteerd. Het jeugdige hoofdpersonage Jimmy, Verhulsts alter ego, is nu elf – in plaats van dertien in ‘De helaasheid’ – en woont bij moeder Martine die voor het geweld van haar man is weggevucht in de armen van de fatsoenlijke Wannes. Maar Jimmy moet van zijn stiefpapa (‘een tatertante gevangen in een jongenslijf’) helemaal niets hebben en is ook weinig op mama gesteld: ‘Geruisloos leven, een groter verlangen kende ze niet. (…) Haar hele karakter was gebouwd op schaamte.’

Toch is ‘De laatste liefde van mijn moeder’ niet de afrekening geworden die voor de hand lag. In ‘De helaasheid’ dat een echt mannenboek is , had de jeugdige verteller geen goed woord over voor ‘de loeders van moeders’ in het algemeen en de bekrompenheid van zijn moeder in het bijzonder: ‘Een studerende gehandicapte bejaarde. Dat moest voor mijn moeder het ultieme zijn, mismaakt te zijn ter waarde van drie cumuleerbare kortingen.’ In ‘De laatste liefde van mijn moeder’ blijkt nu waarom. De zoon voelde zich geschoffeerd omdat de mama zijn macho-papa uit haar leven had verwijderd en daarna voor een soft exemplaar koos dat al even kleingeestig was als zijzelf. Toppunt van uitspatting voor Martine en Wannes is een busreis naar het Zwarte Woud. Vergeleken met de titanische drinkgelagen van vader Pierre en nonkel Potrel in ‘De helaasheid’ is dit inderdaad klein bier.

Hoe puur je uit de beschrijving van een weekje Schwarzwald interessante literatuur? Via de onbevangen Jimmy weet Verhulst in zijn typisch droge humor regelmatig rake oneliners te debiteren die de betere standup comedian waardig zijn: ‘Automobilisten praatten over de Boulevard Périphérique van Parijs alsof ze die zelf hadden aangelegd.’ Maar echt beklijvende scènes, zoals de legendarische Ronde van Frankrijk voor drankorgels in ‘De helaasheid’, ontbreken in dit boekje dat meer de allures en de toon van een gezapige novelle heeft.

Zoals het een novelle betaamt, is er een cruciale gebeurtenis die alles doet kantelen. Dankzij een prille vakantieliefde tussen Jimmy en de iets oudere Héloise stoot Jimmy op het geheim van zijn moeder en besluit hij voortaan koppig zijn eigen weg te gaan. Waar die naartoe leidt, weten de lezers van ‘De helaasheid’: naar Reetveerdegem waar het alle dagen feest is en vervolgens naar een pleeggezin én een kapotte relatie die tenslotte ook resulteert in een zoon waar de vader geen blijf mee weet. In de epiloog van ‘De helaasheid’ legde Verhulst het masker af en gaf hij toe geen al te beste vader voor zijn zoontje te zijn geweest.

Ook in ‘De laatste liefde van mijn moeder’ schrijft hij een achteraf. Maar deze keer houdt hij het bij een veilige, groteske overdrijvingstruc: Jimmy is ondertussen de gerenommeerde filosoof geworden die hij vroeger schertsend als zijn droomberoep opgaf. En dat is uiteindelijk het minpunt van deze prequel van’ De helaasheid’. Toen wou Verhulst met sardonisch genoegen maar ook met veel liefde het vaderlijke milieu schetsen, waar hij zelf een product van was, zoals hij in de epiloog aangaf. In ‘De laatste liefde van mijn moeder ‘ is er nog dat spottende plezier om de haast debiele normaliteit van zijn mama en haar vriend in de verf te zetten maar de persoonlijke inzet van Verhulst houdt daarmee op. Meer dan wat hoofdschuddend vermaak om zoveel hilarisch proletarische onbenulligheid biedt het boekje uiteindelijk niet.

Frank Hellemans