De natte hel van Molotov (Rachel Polonsky)

Polonsky verdiepte zich in Molotov, Stalins adjudant, en schreef een knap tijdsbeeld.

‘Ergens in een diepe kronkel van zijn verschrikkelijke brein besefte Molotov dat wat Stalin en hij hadden gedaan iets met vernietiging te maken had,’ aldus een understatement van Rachel Polonsky in haar magistrale boek ‘Molotovs toverlantaarn. Een reis door de Russische geschiedenis.’

Zijn echte naam was Vjatsjeslav Michajlovitsj Skrjabin, maar hij noemde zichzelf Molotov (hamer). Wegens zijn zitvlees werd hij ook de houten of de stenen kont geheten. Onder Stalin was hij premier en minister van Buitenlandse Zaken. Hij was medeverantwoordelijk voor de stalinistische zuiveringen in het terreurjaar 1937, hij was een van de architecten van het Stalin-Hitlerpact (1939) en tekende mee het doodvonnis van 22.000 Poolse officieren en intellectuelen die onder andere in Katyn (1940) door de Russische geheime dienst werden geëxecuteerd. Op de dodenlijsten schold Molotov zijn slachtoffers uit voor tuig en klootzakken.

De Britse onderzoekster Rachel Polonsky woonde recent een tijdlang in woning nummer 3 in de Moskouse Romanovlaan. In dat gebouw, dat bekendstond als het Vijfde Huis van de Sovjets, was tot de ontbinding van de Sovjet-Unie een deel van de Sovjet-partij-elite ondergebracht. Polonsky betrok er een flat die een verdieping lager lag dan het appartement nummer 61, waar Molotov samen met zijn vrouw Polina zijn laatste levensjaren sleet. Van de nieuwe eigenaar kreeg Polonsky een tijdlang de sleutel van Molotovs leegstaande appartement. Daar stuitte ze op de bibliotheekrestanten van deze ambitieuze autodidact. Aan de hand van dit bestand probeerde Polonsky dieper door te dringen in het wezen van deze aan Stalin verknochte bureaucraat, die behalve een massamoordenaar ook een trouwe echtgenoot en een sobere huisvader was die even veel zorg droeg voor zijn geadopteerde dochter Sonja als voor zijn echte dochter Svetlana.

Molotov las alles, naast geschiedenis en economie, ook E.A. Poe, Ivan Boenin en Anatole France. Hij had een geïllustreerde editie van Dantes ‘Goddelijke komedie’. De bladzijden van ‘De hel’ kleefden aan elkaar van het vocht. IJdel als hij was wilde Molotov altijd weten hoe anderen hem beoordeelden. In de ‘History of the Second World War’ streepte hij aan dat Churchill hem kenschetste als buitengewoon bekwaam, koelbloedig en meedogenloos.

Piet de Moor