De literaire rentree urbi et orbi

Van Jonathan Franzen en John le Carré tot Adriaan Van Dis en Yves Petry: een overzicht van de rijke najaarsoogst hier en elders.

Je kan het gerust een literaire tsunami noemen. Vroeger rolde die vanaf medio september aan. Maar nu worden in augustus al de literaire kanonnen van stal gehaald. De voetbalcompetitie begint toch ook eind juli? Dimitri Verhulst en Paul Koeck waren midden augustus reeds present. Verhulst probeert met ‘De laatste liefde van mijn moeder’ op het élan van De helaasheid mee te surfen maar slaagt daar niet in terwijl Koeck met ‘De jaloersmaker’ wel aanknoopt bij zijn beste, meest sprankelende werk, zoals in De gigolo.

Maar de echt grote jongens, ook internationaal, wachten toch 1 september af om uit te pakken. Vandaag is het de beurt aan de nieuwe turf van de Amerikaanse romanauteur Jonathan Franzen. Twee weken geleden werd hij door Time Magazine al op de cover binnengehaald als great American novelist. ‘Freedom’ heet zijn nieuwste worp van 562 bladzijden en heeft – als we de Amerikaanse kritieken mogen geloven – alles in huis om het succes van De correcties te evenaren. Deze grote familieroman, waarmee Franzen ook in Vlaanderen en Nederland definitief doorbrak, verkocht destijds in de Amerikaanse versie alleen drie miljoen exemplaren.

Ook voor de Engelstalige thrillerliefhebbers wordt het een hete herfst. John le Carré, meester van de klassieke spionageroman, presenteert op 16 september ‘Our kind of traitor’, zijn tweeëntwintigste thriller, waarin een Russische fraudeur centraal staat. Scott Turow, vader van de legal thriller, laat eveneens van zich horen met een vervolg op ‘Presumed innocent’. Deze laatste roman werd nog bekender dankzij de film met Harrison Ford in de hoofdrol. ‘The innnocent’, de sequel, keert terug naar de setting van Presumed innocent. Het valt te verwachten dat Ford nu al is gepolst om in Presumed innocent part two op te draven. Wie Turow van dichtbij wil meemaken, kan hem trouwens aan het werk zien én horen op de Anwerpse Boekenbeurs op 3 november.

Ook John Grisham heeft nieuw werk op de plank, zowel voor de jonge tiener( ‘De belofte’) zonder veel bloed maar met humor als voor de volwassen lezer die wel wat gewoon is (‘De bekentenis’). Met 250 miljoen verkochte exemplaren is Grisham de meest succesvolle thrillerauteur ter wereld.

In Frankrijk kijkt la toute France littéraire reikhalzend uit naar de nieuwe Houellebecq. ‘La carte et le territoire’ verschijnt op 8 september en wordt nu al getipt als winnaar van de Goncourt-prijs, de meest prestigieuze Franse literaire onderscheiding. Michel Houellebecq zou met deze satirische afrekening met het (plastische) kunstenaarswereldje – waarin hij ook zichzelf opvoert – lichtvoetiger te werk gaan dan in vorige romans en eindelijk zijn geflirt met het science fictiongenre vaarwel zeggen. Oh ja, Amélie Nothomb heeft in de marge haar jaarlijks romannetje in de herfstaanbieding en krijgt er van Pierre Assouline in Le Monde des livres serieus van langs: ‘Ze heeft al 20 andere manuscripten voor jaarlijkse publicatie klaar liggen zodat de fans van de enige literaire rockster aan het Franstalige Belgische firmament zich tot 2030 zeker niet ongerust hoeven te maken.’

In de Nederlandstalige literatuur valt het nieuwe exploot van Arnon Grunberg in oktober bij Nijgh & Van Ditmar op. ‘Huid en haar’ is opnieuw een pil van een roman. Publiekslievelingen Arthur Japin en Adriaan Van Dis maken in september hun opwachting met respectievelijk een dansroman over de (on)mogelijkheid van biseksuele liefde (‘Vaslav’) en een Zuid-Afrikaanse familieroman (‘Tikkop’). ‘Bittere bloemen’, de voor september aangekondigde roman van Jeroen Brouwers, is uitgesteld tot december.

In Vlaanderen heeft Leo Pleysier eindelijk nog eens een nieuwe roman klaar (‘Dieperik’) die als vanouds inzoomt op de eigen roots. De onvermoeibare Paul Claes die aan 37 boekprojecten tegelijk werkt, komt met een historische roman (‘Leeuwerik’) die het hoofse liefdesideaal uit de twaalfde eeuw weer tot leven wekt. Waar hij twee jaar geleden met’Lyriek van de Lage Landen. De canon in tachtig gedichten’ een weergaloos feestboek creëerde, doet hij nu in december hetzelfde met de Franse poëzie. Wie zijn familie met iets aparts literairs onder de kerstboom wil verrassen, zit met het tweetalige’ De tuin van de Franse poëzie. Een canon in 100 gedichten’ safe. Als dat familielid aan de jonge kant is, kan hij hem of haar misschien plezier doen met ‘Trager dan de snelheid’, het derde deel van de Louis Tinner-cyclus van Herman Brusselmans dat op 3 september van de persen rolt. De man die werk vond, het eerste deel van deze trilogie, is van het beste dat Brusselmans heeft geschreven.

Paul Mennes en Yves Petry, ook geen veelschrijvers zoals Pleysier, presenteren ‘Het konijn op de maan’ en ‘De maagd Marino’ . Mennes heeft enkele maanden Japan achter de rug en is nu een doorgewinterd japanofiel. Benieuwd hoe dat uitpakt in ‘Het konijn op de maan’ dat zou verder borduren op ‘Kamermuziek’ van drie jaar geleden. De eigenzinnige meesterstilist Petry die nog altijd wacht op de meer dan terechte doorbraak bij het grote publiek baseerde zich voor zijn Maria-boek op de controverse die in Duitsland woedde rond een eigenaardig staaltje sm waarbij een homoseksuele chatrelatie tot de kannibalistische ontmanning van de invité leidde met een dodelijke afloop tot gevolg. Ook Bart Koubaa, notoir hispanofiel, heeft iets met Maria en brengt in oktober ‘Maria van Barcelona’ uit.

Enigszins in de luwte van het literaire spektakel doen de biografen hun werk. Maaike Meijer heeft eindelijk haar biografie over dichteres M. Vasalis afgewerkt. De jongste jaren kent het biografische genre ook in Vlaanderen meer en meer succes. Dichter Peter Theunynck heeft zijn grote biografie over Karel Van de Woestijne klaar en uitgeefster Annette Portegies hoopt in december met ‘haar’ Maurice Gilliams rond te zijn. Van de Woestijne en Gilliams zijn nog onontgonnen terrein. Het zou dus best kunnen dat door beide biografieën het beeld van deze twee canonieke Vlaamse auteurs zal moeten worden bijgesteld. Dat kan bezwaarlijk van Willem Elsschot worden gezegd. Zijn leven is meer dan ooit een open boek na de talloze biografische exposés over hem. Vic Van de Reijt sluit het Elsschotjaar in december af met ‘Elsschot. Leven en werken van Alfons De Ridder’. Of deze lang verwachte levensbeschrijving door Van de Reijt, die zich vooral concentreert op Elsschot de zakenman, iets kan toevoegen aan de Elsschot-overkill valt te bezien.

Knack zal alleszins de smaakmakers niet alleen in déze kolommen kritisch onder de loep nemen. Naast de traditionele Knack-dag op de Boekenbeurs op donderdag 4 november serveert Knack er, in samenwerking met Boek.be, immers twaalf dagen lang elke middag tussen 15 en 16 u. ‘Het uur van de literatuur’. In het boekensalon op de Knack-stand komen de protagonisten van de literaire herfst hun zegje doen. Het gedetailleerd programma volgt later.

Als het stof van de literaire rentree in november is gaan liggen, kan er pas echt een stand van zaken worden opgemaakt.

Frank Hellemans

.