De 10 meest wijze uitspraken van Confucius

Voor het eerst verschijnt een volledige Nederlandse vertaling van ‘De gesprekken’ van de Chinese wijsgeer Confucius, rechtstreeks uit het klassieke Chinees. Een onuitputtelijke inspiratiebron volgens Frank Hellemans.

Ze noemden hem de reus. Met zijn 2 meter moet de Chinese filosoof Kong Zi, bij ons beter bekend als Confucius (551-479 v. Chr.), een imposante verschijning geweest zijn. Naast Lao Tse – tegenwoordig als Lao Zi bekend – is Confucius de bekendste Chinese filosoof . Lao Zi (604-507 v. Chr.) is de grondlegger van het taoïsme, een allesomvattend kosmisch leerstelstel waarin het volgen van de Weg (tao) centraal staat, terwijl Confucius pleitte voor een meer praktische, humanistische levensstijl die de gulden middenweg bewandelt.

Deugdzaam leven

‘De gesprekken’ van Confucius werden na zijn dood door zijn leerlingen op schrift gesteld. Zoals in de dialogen van Socrates (bij Plato) of de woorden van Jezus (in de evangelies van zijn leerlingen) spreekt De Meester Confucius de lezer rechtstreeks toe hoe een deugdzaam leven te leiden.

‘De gesprekken’ bestonden al in het Nederlands maar het is wel de eerste keer dat ze uit de oorspronkelijke Chinese brontekst in het Nederlands werden vertaald: 20 hoofdstukken (boekrollen eigenlijk) met in totaal 492 uitspraken en dialogen van De Meester. De Nederlandse sinoloog Kristofer Schipper klaarde de klus voortreffelijk en geeft bijzonder heldere toelichting bij de spreuken van Confucius. Ook zijn inleiding mag er zijn. Naast ‘De gesprekken’ zelf bevat het boek ook ‘Het leven van Confucius’ door Sima Qian (145-86 v. Chr.), de eerste biografie van Confucius.

Moeilijk kiezen uit de overvloed van beklijvende spreuken maar deze tien doen allicht verlangen naar meer.

Confucius (De Meester) spreekt:

1. Het zijn alleen de meest wijzen en de allerdomsten die nooit veranderen.
2. Voor de jonge generatie moeten we respect hebben. Wie weet of zij die nu opkomen ons niet zullen voorbijstreven? Maar als mensen op veertig- of vijftigjarige leeftijd nog geen enkel aanzien hebben verworven, dan zijn ze het niet waard dat we ontzag voor hen hebben.
3. Een hoogstaand mens converseert niet tijdens de maaltijd. Hij praat niet in bed.
4. In vroeger tijden gingen de mensen leren teneinde zichzelf te verbeteren; tegenwoordig leren de mensen om anderen te imponeren.
5. Vraag veel van jezelf, en weinig van anderen. Zo kun je vermijden dat je gehaat wordt.
6. Gekunstelde taal en nederig gedrag zijn zelden tekenen van medemenselijkheid.
7. Wie op veertigjarige leeftijd nog gehaat wordt, zal dat altijd blijven.
8. Als bij iemand de natuur het wint van de cultuur, heb je een lomperd. Wanneer de cultuur de overhand heeft over de natuur, heb je een betweter. Alleen als natuur en cultuur elkaar in evenwicht houden, dan pas heb je een hoogstaand mens.
9. Regeer door regels op te leggen, handhaaf de orde door straffen te geven, en het volk zal alle gevoel van schaamte verliezen om ze te ontlopen. Maar regeer met moreel gezag, handhaaf de orde met inachtneming van het ritueel: dan zal het volk zijn gevoel van schaamte behouden en tevens uit zichzelf gedisciplineerd blijven.
10. Als het de moeite waard zou zijn geweest om te proberen rijk te worden, ook als het maar als ‘meneer de zweephouder’ (veehoeder, FH) was, dan zou ik dat zeker gedaan hebben. Maar omdat dat niet het geval is, heb ik me gewijd aan waar ik zelf van hield.

Confucius, ‘De gesprekken’ – Gevolgd door ‘Het leven van Confucius door Sima Qian’, vertaald uit het Chinees door Kristofer Schipper (met toelichtingen en inleiding), Augustus, 428 blz., 39,99 euro

Frank Hellemans