David Van Reybrouck – Pleidooi voor populisme

Pleidooi voor populisme van David Van Reybrouck zou wel eens het belangrijkste van alle tot nu toe in de pamflettenreeks van uitgeverij Querido verschenen schotschriften en beschouwingen kunnen zijn.

Pleidooi voor populisme van David Van Reybrouck zou wel eens het belangrijkste van alle tot nu toe in de pamflettenreeks van uitgeverij Querido verschenen schotschriften en beschouwingen kunnen zijn.

Zich baserend op werk van de Nederlandse bestuurskundige Mark Bovens en de Vlaamse socioloog Koen Pelleriaux gaat Van Reybrouck helder en onvervaard een groot probleem van de huidige democratie te lijf: de (groeiende) kloof tussen hoog- en laaggeschoold in onze samenleving.

‘Kloof’ is dan zelfs nog een betrekkelijk optimistisch beeld: ‘Wie een hogere studie heeft volbracht (…) lijkt wel in een ander land te wonen dan wie enkel de lagere of middelbare school heeft kunnen bezoeken’, zoals Van Reybrouck het zelf uitdrukt: beide groepen hebben andere overtuigingen, andere interesses en andere leefgewoonten.

De laaggeschoolden vormen overigens 76 procent van de bevolking, maar zelfs nog geen 7 procent van de parlementaire volksvertegenwoordiging. Mark Bovens’ term hiervoor, ‘diplomademocratie’, is dus zonder meer zeer raak.

Deze combinatie van politieke ondervertegenwoordiging en cognitief-cultureel onevenwicht verklaart volgens dit pamflet voor een groot deel de aantrekkingskracht van het huidige politieke populisme, zowel ter linker- als ter rechterzijde.

De laaggeschoolden zitten veel vaker in de hoek waar de klappen vallen, wantrouwen en angst tegenover anderen (‘de’ politiek, ‘de’ vreemdelingen) zijn er veel wijder verbreid dan bij de gelukkigen die hoog zijn opgeleid. En dus schenken ze hun stem veel vaker aan populisten met een eenvoudig verhaal.

Het resultaat is navenant: men heeft ‘de laaggeschoolden aan de markt cadeau gedaan nog lang voordat het proces van culturele emancipatie was voltooid’, zoals Van Reybrouck zeer terecht schrijft. ‘Intellectuele verwaarlozing’ is hun deel. Dát is wat er in de eerste plaats moet veranderen.

Zoals Van Reybrouck het met een boutade zegt: er is niet minder, maar béter populisme nodig.

David Van Reybrouck, Pleidooi voor populisme.
Uitgeverij: Querido, Amsterdam/Antwerpen
Aantal pagina’s: 79
ISBN: 978-90-214-3468-1

Herman Jacobs