Wie is paus Franciscus nu werkelijk: een hervormer, een conservatief of allebei?
Hij wordt weleens ‘de knuffelpaus’ genoemd, omdat hij tijdens zijn ronde op het Sint-Pietersplein zo veel mensen omhelst, en omdat hij aan de rand van dat plein voor de daklozen van Rome in douches, slaapplaatsen en schone kleren liet voorzien. In vergelijking met zijn intellectuele en zich boven zijn kudde verheven wanende voorganger Benedictus XVI is Franciscus een heel andere kerkleider, iemand ‘met de gemoedelijkheid van een dorpspastoor en de hartelijkheid van een familieman’, zo schrijft Emmanuel Van Lierde in Paus Franciscus, De conservatieve revolutionair, het boek waarin hij de balans opmaakt na tien jaar pausschap. Want inderdaad: op 13 maart zal het een decennium geleden zijn dat er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse Kapel kringelde.
Franciscus is op drie vlakken een primeur. Hij is de eerste Zuid-Amerikaanse paus, de eerste jezuïtische kerkleider en de eerste paus die de naam van Franciscus van Assisi aannam de heilige die bekendstaat om zijn dienstbaarheid, armoede en bereidheid tot dialoog met andersdenkenden. Zo’n naam kies je natuurlijk niet zomaar. Dat Franciscus niet in de pauselijke vertrekken maar in de Casa Santa Marta woont en dat hij soms doodgemoedereerd een ijsjeszaak binnenstapt voor een hoorntje pistache met chocolade, zegt veel over de man. Diepgravende vragen over de geloofsleer laat hij liever aan anderen. Het christendom is voor hem geen duister verhaal, maar wel een lichte ervaring. De kerk moet niet meer dicteren, ze moet luisteren, via de bisschoppen en de priesters verder naar de basis, naar wat de gelovigen denken.
Voor paus Franciscus is het christendom geen duister verhaal, maar wel een lichte ervaring.
Van Lierde, twintig jaar medewerker van het katholieke opinieweekblad Tertio, waarvan vijf als hoofdredacteur, weet waarover hij schrijft. Uiteindelijk, meent hij, is Franciscus op sociaal vlak progressief, maar op ethisch vlak conservatief. Hij komt op voor migranten en tegen ongelijkheid, maar over voorbehoedsmiddelen blijft hij op de vlakte. En het priesterschap voor vrouwen is wat hem betreft voor eeuwig uitgesloten.
Is Franciscus dan wel de hervormer voor wie hij zich graag uitgeeft, of slaagt hij er gewoon in zich beter te verkopen? Voor Van Lierde staat de oprechtheid van de paus buiten kijf, maar beseft hij hoe star het instituut kerk is. Dat ga je niet met de botte bijl te lijf. Nee, je moet vederlicht als een bokser om je tegenstander heen dansen, nu eens een stapje vooruitzetten en dan weer eentje achteruit, zigzaggend tussen zijn uithalen. Of zoals de Duits-Italiaanse Vaticaankenner Marco Politi het ooit zei: ‘Hij heeft die chaos en verwarring nodig om zijn plannen uit te kunnen voeren. Hij is tenslotte een jezuïet.’
Emmanuel Van Lierde, Paus Franciscus, De conservatieve revolutionair, Davidsfonds, 144 blz., 15,99 euro.
