Bevriend met Hitler én Churchill: wie waren de excentrieke Mitford-zussen?

In haar beste romans, die opnieuw in het Nederlands beschikbaar zijn, beschrijft Nancy Mitford de roaring twenties in het Verenigd Koninkrijk. Daarbij zet ze zichzelf en haar illustere zussen genadeloos neer.

‘Ik ben normaal, mijn vrouw is normaal, maar mijn dochters lijken om het gekst’, zuchtte David Freeman-Mitford, de 2e Lord Redesdale, in de herfst van 1935 nadat hij had vernomen dat telg Unity nog maar eens naar München was afgereisd. Ze leerde er zogezegd Duits, maar in realiteit had ze een ander doel: Hitler om haar vinger winden. Ze had net een vlammende brief geschreven in Der Stürmer, het propagandablad van de NSDAP met een oplage van 100.000, waarin ze zich gemanifesteerd had als een trotse Britse fasciste en beweerde zich te verheugen op de dag dat de Britse en de Duitse fascisten schouder aan schouder zouden staan.

En alsof dat nog niet erg genoeg was, had vader zijn 21-jarige dochter ook nog eens betrapt terwijl ze in de tuin met een klein, met paarlemoer ingelegd revolvertje aan het schieten was dat ze, naar ze zelf beweerde, van Hitler had gekregen, maar dat ze naar alle waarschijnlijkheid in België had gekocht. ‘Wat ben jij in godsnaam aan het doen’, vroeg David, met een stem vol verontwaardiging die alleen de Britse upper class machtig is. Waarop Unity antwoordde: ‘Maar zie je dat dan niet? Ik ben aan het oefenen om Joden te schieten.’

Nancy Mitford verloofde zich met een notoire homoseksueel, die ooit een relatie had gehad met haar broer Thomas.

Swastika

Niet iedereen zou het overigens eens geweest zijn met Davids bewering dat hij en zijn vrouw Sydney volkomen normaal waren, misschien eerder wat excentriek, zoals het de Britse adel betaamt natuurlijk. Hij zat hele dagen te vloeken op de Frogs en de Hun, zoals hij Fransen en Duitsers noemde, vond dat de beschaving een paar kilometer buiten de Britse wateren stopte en was van oordeel dat meisjes geen officieel onderwijs dienden te krijgen. Sydney beschikte over een bijzonder strenge werkethiek, propageerde de voedselvoorschriften uit de Pentateuch, waardoor varkens, schaaldieren en konijnen uit den boze waren en had geen goed woord over voor dokters die volgens haar meer kwaad dan goed deden, zeker als ze kwamen aandraven met vaccins. En wat zaten David en Sydney trouwens te zaniken over Unity? Hadden ze het ongeluk niet over zichzelf afgeroepen door die jonge vrouw in het Canadese plaatsje Swastika te verwekken, en haar vervolgens de voornamen Unity Valkyrie te geven?

Zes dochters en een zoon kregen de Mitfords tussen 1904 en 1920: Nancy, Pamela, Thomas, Diana, Unity, Jessica en Deborah, en dat David en Sydney tussendoor in Swastika belandden, had daar iets mee te maken. Ook al behoorden ze tot de betere klasse en had David een titel, rijk waren ze allerminst. Na hun huwelijk hadden ze duizend pond per jaar ter beschikking, maar het runnen van een huishouden met vijf bedienden vereiste meer dan dat, zeker als er kinderen kwamen. Dus toen David over een goudconcessie hoorde in het Canadese Ontario die gegarandeerd een fortuin zou opbrengen, hapte hij meteen toe. Hij kocht er een stuk grond en ging er tot zijn dood al dan niet vergezeld door Sydney regelmatig graven, maar tevergeefs.

Na de dood van zijn vader, in 1916, kreeg David de titel Lord Redesdale, het gigantische landgoed Batsford in Gloustershire en een lege portefeuille, zoals hij tot zijn ontsteltenis ontdekte, want vader had het familiefortuin verbrast. In plaats van rijk, waren David en Sydney opeens nog armer dan voorheen in hun grote kasteel, en dus begonnen ze kippen te kweken voor de eieren en bijen te houden voor de honing, om het gezinsbudget aan te vullen in afwachting van de verkoop van het landgoed. Met de opbrengst daarvan hoopten ze een kleiner huis te kunnen bouwen, wat het begin inluidde van de eindeloze neergang van de Mitfords, ook dat van hun dochters trouwens.

Bright Young Things

Maar voor de val komt de hoogmoed, en die kwam er voor de Mitfords, net als voor hun generatiegenoten trouwens, tijdens de jaren twintig, ook wel de roaring twenties genoemd. Er was drank, er waren auto’s en de Bright Young Things wilden feesten alsof ze onbewust wisten dat ze het begin van een eindtijd meemaakten. Jongelui dweepten met de verwijfde esthetiek van Oscar Wilde, noemden tot ontsteltenis van hun ouders de Boer War de Bore War en vonden de bepalingen van het Verdrag van Versailles onrechtvaardig.

Het is een periode die Nancy, de oudste Mitford, in haar twee succesrijkste romans, The Pursuit of Love en Love in a Cold Climate – boeken die sinds kort weer in het Nederlands beschikbaar zijn – ten voeten uit beschrijft, en waarin ze zichzelf en haar familie weliswaar op fictionele wijze genadeloos neerzet. Want misschien is het wel precies daarom dat de zussen Mitford zo beroemd geworden zijn. Niet alleen omdat ze zo in hun tijd zaten en de politieke actualiteit aan de levende lijve ondervonden, maar ook omdat ze in hun midden een chroniqueur hadden die qua literaire kunde niet onder hoefde te doen voor de grootste schrijver van hun tijd, Evelyn Waugh. The Brideshead Set werd de naam van het jonge geweld dat tot de hogere klasse behoorde, van het ene feestje naar de andere nachtclub reed en tussendoor knokploegen opzette om de nationale staking te breken, naar Waughs roman Brideshead Revisited.

David Mitford liep niet al te hoog op met die lui die hij in hun gezicht ‘soor’ noemde wanneer ze zijn meningen niet bevestigden, wat Tamil is voor varken, waarna hij luid naar zijn vrouw riep of die gasten geen eigen huis hadden om naartoe te gaan. Zijn beruchtste daad was wellicht die keer dat hij een van de genodigden van zijn dochters de deur wees omdat hij een kam in zijn borstzakje droeg. ‘Stel je voor’, schreeuwde hij verontwaardigd uit, ‘een man met een kam’.

Maar Nancy en vooral haar zes jaar jongere zus Diana – volgens zowat iedereen, inclusief Evelyn Waugh, die dolverliefd op haar was, de mooiste vrouw van de Britse eilanden – lieten het niet aan hun hart komen. In 1928, op haar achttiende, verloofde Diana zich met Bryan Guinness, telg van een van de rijkste families van Engeland. Kort daarna deed haar zus Pamela hetzelfde met Oliver Watney, bekend van het befaamde brouwersgeslacht, en Nancy met Hamish St Clair Erskine, waarbij ze even vergat dat hij een notoire homoseksueel was die ooit een relatie had gehad met haar broer Thomas. Het was een verloving die zoals verwacht nergens op uitdraaide. Net zoals die van Pamela trouwens, die van haar Oliver als verlovingsring een kopie kreeg van het vermaarde Alfred Jewel, die ze sterk op een hoop kippenstront vond lijken, en die haar jongste zus Deborah uiteindelijk aan Hitler zou schenken.

Diana trouwde wel met haar Bryan, waardoor ze op haar twintigste vier huizen diende te bestieren, waaronder een Iers kasteel, ontelbaar veel bedienden aanstuurde en een jaarlijks budget had van 10.000 pond. Ze werd een flamboyante gastvrouw, die net zo goed overweg kon met de latere poet laureate John Betjeman als met de Huxleys en Lytton Strachey en Dora Carrington. Al was ze wel even uit haar lood geslagen toen die laatste een paar weken na de dood van Strachey aan Bryan vroeg of ze zijn geweer even mocht lenen, waarna ze zich op zijn landgoed een kogel door het hoofd joeg.

Britse Mussolini

Diana was ook de eerste die viel voor de nieuwe ideologie die in de jaren 1930 de kop opstak, het nationaalsocialisme, en voor de man die die ideologie in Groot-Brittannië verpersoonlijkte, Sir Oswald Mosley, de leider van de British Union of Fascists (BUF). Volgens vriend en vijand was hij een man met een grote politieke toekomst, ook volgens Winston Churchill trouwens, die een neef was van de Mitfords. Diana ontmoette de flamboyante sportman voor het eerst in de lente van 1932 en een jaar later verliet ze haar Bryan voor hem. Mosley droomde ervan een Britse Mussolini te worden, of een totalitaire Churchill, want dat waren de mannen naar wie hij opkeek, terwijl hij voor Hitler en zijn antisemitisme maar weinig begrip kon opbrengen. Dat zijn beweging nooit echt van de grond kwam, lag vooral aan de gewelddadigheid van zijn aanhangers. Bijeenkomsten liepen steevast uit op vechtpartijen en zijn zwarthemden joegen vooral angst aan, in plaats van een alternatief te bieden voor de economische en sociale malaise van de late jaren twintig en de vroege jaren dertig. Maar Diana geloofde in hem, en dat zou ze blijven doen tot haar dood in 2003.

Werkelijk tot over haar oren in het nazisme zat de al eerder genoemde Unity Mitford, de extravagantste van de zes zussen, die op feestjes graag gezien werd met een witte rat op de schouder of een slang om de hals. Om het nazisme van dichtbij te leren kennen, trok zij in 1934 samen met Diana naar Neurenberg om er de Partijdag bij te wonen , waar ze zowat in katzwijm vielen van bewondering. Unity ging vervolgens in München studeren en wilde absoluut in contact komen met Hitler. Ze kwam te weten waar hij lunchte, ging daar ieder middag op hem zitten wachten en slaagde er uiteindelijk in zijn aandacht te trekken, zodat hij haar in het voorjaar van 1935 aan zijn tafel uitnodigde.

Wat er precies geweest is tussen de twee is nooit duidelijk geworden, maar tot het begin van de oorlog lunchten ze zo’n 140 keer samen. Unity stelde haar ouders, broer Thomas en een paar zussen aan hem voor, en was een van de enigen die hem aan het lachen kregen. Vooral over de betrouwbaarheid en de strijdvaardigheid van de Italianen maakten ze vaak inside jokes, waarbij ze beiden zaten te proesten terwijl de officiële genodigden aan de tafel zich afvroegen wat er gaande was. Of ze ooit seks hadden, valt te betwijfelen. Volgens zijn vele biografen was Hitler vooral een politiek wezen en stond seks ergens achteraan op het lijstje. Wellicht vond hij Unity en haar zus Diana gewoon leuk gezelschap, vandaar dat hij hen meenam naar Bayreuth om een opvoering van Wagners Ring bij te wonen en Goebbels zo ver kreeg dat Diana tijdens de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn te gast mocht zijn in diens villa aan de oevers van de Wannsee. Van daar werd ze elke dag met een limousine naar het stadion gebracht. In de herfst van dat jaar trouwden Diana en Oswald Mosley zelfs in die villa, waarbij ze van Hitler een foto van hemzelf als cadeau kregen.

Englisher Garten

Maar er kan natuurlijk nog een andere reden geweest zijn waarom de leider van het Derde Rijk zo tuk was op de Mitford-zussen: hun toegang tot Winston Churchill. Diana was een van de weinige mensen die rechtstreekse toegang hadden tot beide mannen en ze wendde haar invloed aan om de twee dichter bij elkaar te brengen. Die nazi’s vallen wel mee, probeerde ze haar neef te paaien, het zijn fatsoenlijke mensen, misschien zou je eens naar Berlijn moeten reizen om Hitler te ontmoeten. Maar Churchill hield die boot wijselijk af.

Hitler stak zijn bewondering voor de Britten en hun rijk niet onder stoelen of banken en als hij via Diana en Unity een oorlog kon voorkomen, zou hij daar zeker voor gaan. Alleen was die oorlog na de Duitse invasie van Polen in 1939 niet meer te vermijden, wat voor Diana en vooral voor Unity het einde van de oude bekende wereld betekende. Diana keerde terug naar Groot-Brittannië, maar Unity bleef in München, wandelde met het revolvertje waarmee ze Joden zou schieten naar de Englisher Garten en schoot zich door de slaap. Als bij wonder overleefde ze haar zelfmoordpoging. De kogel bleef achter in haar hersenen, waar hij in 1948 tot een hersenvliesontsteking en haar dood zou leiden. In de tussenliggende negen jaar was de vrouw incontinent en hulpbehoevend, en had ze het intellectuele en emotionele niveau van een elf- tot twaalfjarige.

Ook Diana’s geflirt met het nazisme had ingrijpende gevolgen. In mei 1940 werd Oswald Mosley gearresteerd onder Rule 18B, die toeliet iedereen die een mogelijk gevaar was voor de oorlogsinspanning zonder aanklacht op te pakken en voor onbepaalde tijd vast te houden. Een paar maanden later volgde Diana, nadat haar zus Nancy haar verklikt had. Diana papte met Hitler aan omdat ze in Duitsland een Engelstalige zender wilde opzetten om er BUF-propaganda mee te verspreiden, wist ze de veiligheidsdiensten te vertellen, waarna haar zus achter de tralies belandde, iets waar Nancy nooit spijt van heeft gehad. Diana kwam in een speciale gevangenis terecht, waar andere BUF-vrouwen zaten, maar ook Duitse die niets met de oorlog of het nazisme te maken hadden en die louter op basis van hun nationaliteit waren opgepakt. Pas na een jaar kregen Mosley en zij, en na tussenkomst van Churchill zelve, de toelating om elkaar een half uur per week te zien. Een halfjaar later mochten ze samen een huisje betrekken in de gevangenis en nog eens zes maanden later werden ze vrijgelaten, midden in de nacht, onder luid burgerprotest. Zelfs vele jaren na de oorlog wilde geen enkele schooldirectie hun kinderen onder zijn leerlingen.

Neef Winston

Wellicht het luidste protest tegen de vrijlating van Diana en haar man kwam van Jessica, haar zeven jaar jongere zus en een notoire communiste die grotendeels gebroken had met de familie. Jaren eerder was ze met haar man Esmond, die ook haar neef was trouwens, naar Amerika gevlucht om haar schuldeisers te ontlopen. Van daaruit richtte ze een brief aan haar ‘Dear cousin Winston’, zoals de aanspreking luidde. De vrijlating van de Mosleys was een aanfluiting van de wil van het Britse volk, schreef ze, en daarom eiste ze de onmiddellijke aanhouding van haar zus en haar man. En om haar wil wat kracht bij te zetten, publiceerde ze de brief ook in de San Francisco Chronicle.

Jessica was dan ook geen kat om zonder handschoenen aan te pakken. Op haar veertiende vatte ze het plan op om van huis weg te lopen. Alleen had ze geen geld, besefte ze al gauw, dus stelde ze haar vlucht uit en ging ze in plaats daarvan naar de bank, waar ze een spaarboekje opende. Toen de bediende vroeg welke naam ze die rekening wilde geven, antwoordde ze: ‘mijn weglooprekening’. En die gebruikte ze ook, vijf jaar later, toen ze met haar neef Esmond naar Spanje trok om er te vechten tegen de fascisten. Jessica had immers een heel andere conclusie getrokken uit de economische crisis van de late jaren 1920. Niet het fascisme, maar wel het communisme zou de mensheid heil brengen. Uiteindelijk zouden Esmond en zij nooit enige actie zien in Spanje. Ze raakten zelfs amper de grens over en trouwden in Bayonne. Bij de cadeaus die ze kregen, zaten heel wat cheques, in totaal voor vijftig pond, die Esmond in een paar uur tijd verspeelde in een casino.

Het koppel belandde uiteindelijk in Miami, waar ze een bar openhielden en waar de communistische Jessica de beste herinneringen had aan haar fascistische zus Unity. ‘Natuurlijk zal ik je man moeten doodschieten wanneer dat mijn politieke zaak verder helpt’, schreef deze in een brief, ‘en ik neem aan dat hij net hetzelfde zou doen met mij, maar dat belet toch niet dat wij in tussentijd de beste vriendinnen kunnen zijn?’

Ergens typeert die rigiditeit de Mitfords. Nooit kwamen zij terug op beslissingen of betuigden zij spijt over hun verleden. Toen in 1977 Diana’s memoires verschenen onder de titel A Life of Contrasts, viel de kritiek over haar aanhoudende bewondering voor Hitler en het nationaalsocialisme. Net zo bleef Jessica ook nadat duidelijk geworden was dat Stalin tien miljoen slachtoffers had gemaakt ter eer en glorie van het communisme een hevige aanhangster van de Sovjet-Unie. Je zou er een adellijke trek in kunnen zien, zoiets als ‘Dieu et mon droit’, zoals de Britse wapenspreuk luidt. Maar misschien was het gewoon iets wat ze hadden geërfd van hun vader, die een notoire keikop was en Jessica onterfde omdat ze anders haar erfdeel toch maar aan de communisten zou schenken.

Wellicht vormden alleen Deborah en Pamela, de minst zichtbare Mitford-zussen, een uitzondering op die meedogenloze denk- en levenswijze. De eerste ging gebukt onder de reputatie van haar oudere zussen, werd overal met de nek bekeken en trouwde in 1941 in een Londens huis dat stevig te lijden had gehad onder de Duitse bombardementen. De huwelijkstaart was toen al een paar dagen oud. De tweede was haar hele leven de zorgzame van de familie, die bijvoorbeeld voor de kinderen van Diana en Oswald Mosley zorgde toen zij in de gevangenis zaten. In de geschiedenis van de Mitfords lijken zij soms de enige twee echte mensen, die beseften dat familiewaarden uiteindelijk belangrijker zijn dan politiek.