Bedenkelijke fanfictie van Dan Brown & co is big business

Amazon positioneert zich met de oprichting van Kindle Worlds op de lucratieve markt van de fanfictie, waar het voortborduren op weinig originele maar populaire verhalen de gulden regel is.

Het is oud nieuws dat literatuur van bedenkelijke tot ronduit slechte kwaliteit de (virtuele) kassa doet rinkelen. De romans die de voorbije jaren talrijke bestsellerlijsten en in het bijzonder die van Amazon aanvoerden, waren zelden een plek in de literatuurgeschiedenis waard. Maar verkopen deden ze.

2007 werd beheerst door de laatste uit de Harry Potter-reeks, ‘Harry Potter en de relieken van de dood’. 2008 was het jaar waarin de Twilight-hype op kruissnelheid kwam. In 2009 zat nogal wat volk te wachten op ‘Het verloren symbool’ van Dan Brown, de felgehypte opvolger van ‘De Da Vinci Code’. In 2010 voerden de drie boeken van de Millennium-trilogie van Stieg Larsson de Amerikaanse verkooplijsten aan. In 2011 waren ‘De hongerspelen’ en diens opvolgers van Suzanne Collins onvermijdelijk en 2012 liep op het klappen van de zweep in de pas van ‘Vijftig tinten grijs’ en schrijfster E.L. James.

Lucratieve pulp

‘Inferno’, de jongste Dan Brown, past perfect in dit rijtje. 2013 wordt zonder twijfel het jaar van dat boek. Nog voor het in de boekhandel lag, was het al een Amazon-bestseller omdat lezers het massaal vooraf bestelden. Na een week voerde het verkooplijsten aan in de Angelsaksische landen, in Nederland en Vlaanderen, maar ook in de Latijnse landen die traditioneel iets minder snel warm lopen voor een van oorsprong Engelstalig werk. Dit verkoopsucces staat in schril contrast met de lauwe recensies, die opnieuw dezelfde pijnpunten blootleggen als bij de vorige succesboeken van Brown. Hier en daar duiken al lijstjes op met de fouten en onvolledigheden waaraan Brown zich zou hebben bezondigd. Om maar te zeggen dat er op ‘Inferno’ heel wat valt aan te merken, maar dat de lezer daar niet van wakker ligt.

En dat is meteen wat bovenstaande boeken verbindt: ze waren en zijn razend populair, maar werden niet veel of helemaal geen literaire kwaliteiten toegedicht. Toch deden ze ook meer dan alleen maar uitstekend verkopen. De auteurs wisten soms een nieuwe doelgroep aan te boren en schudden de uitgeverswereld door elkaar. Een van de opmerkelijkste fenomenen rond bovenstaande titels is de boom van fan fiction of fanfictie, verhalen die voortborduren op de wereld en de personages uit zo’n populair boek.

Het (internet)rijk der spin-offs

Fanfictie is niet nieuw. Het eerste vervolg op het eerste deel van ‘Don Quichot’ zou je met wat goede wil fanfictie kunnen noemen. En ook de eerste schrijfsels van de zusjes Brönte zijn er een voorbeeld van, maar die waren bedoeld als vingeroefening en niet om te publiceren. Het genre, als je het zo kunt noemen, kreeg zijn naam toen een fanzine van Star Trek, Spockanalia, verhalen publiceerde die gebaseerd waren op de populaire tv-reeks.

Dankzij de mogelijkheden van het internet is het genre de voorbije tien jaar uit zijn voegen gebarsten en is het ook steeds lucratiever geworden. Fans zijn bereid om flink te betalen aan andere fans die een spin-off van hun favoriete boek hebben geschreven. Af en toe is er zo’n schrijvende fan die dan zelf doorbreekt. De eerste versie van ‘Vijftig tinten grijs’ speelde zich bijvoorbeeld af in de wereld van ‘Twilight’, dat zich de voorbije jaren graag leende voor fanfictie. Wegens seksueel te expliciet werd het verhaal echter een andere richting uitgestuurd.

Verzoening

Dat de auteurs van het originieel meestal niet echt opgezet zijn met fanfictie, hoeft geen betoog. Ze zien geen cent van wat is voortgesproten uit hun intellectuele vrucht en verliezen ook de controle over hun verhalen. Omdat het vaak om nieuwe verhalen gaat, is procederen dan weer niet evident.

Amazon meent met het fanfictieplatform Kindle Worlds de verzuchtingen van de auteurs te verzoenen met de dadendrang van de fanfictieschrijvers. En Amazon is uiteraard vast van plan een stevig graantje mee te pikken. Het model zit als volgt in elkaar: Amazon sluit een deal met de eigenaar van de auteursrechten (deze zomer zal Kindle Worlds van start gaan met ‘Gossip Girl’, ‘Pretty Little Liars’ en ‘The Vampire Diaries’, alle drie eigendom van Warner Bros), de fans die een verhaal van minstens 10.000 woorden schrijven krijgen 35 % van de opbrengsten, wie tussen 5.000 en 10.000 woorden schrijft krijgt 20 %.

De vraag is alleen: levert het ook goede verhalen op, laat staan grote literatuur? Tja, wat is de kans dat een spin-off van een roman van bedenkelijke kwaliteit een literaire diamant oplevert? Maar verkocht zal er zeker worden.

Jeroen Bert