Auteur Benjamin Saenz: ‘Mensen die boeken verbieden gaan niet naar de hel, ze leven al in de hel’

Amerikaanse schoolbibliotheken liggen onder vuur van ouders die boeken uit de rekken willen halen. Een van de belaagde auteurs is Benjamin Saenz: ‘Het verbod heeft de verkoop van mijn boeken niet geschaad, die is nooit beter geweest.’

De controverse gaat vooral over Benjamin Saenz’ (68) boek Aristotle and Dante Discover the Secrets of the Universe (vertaald als: Aristoteles en Dante ontdekken de geheimen van het universum), een jeugdboek uit 2012, waarin twee vijftienjarigen worstelen met hun seksualiteit en hun omgeving.

Benjamin Saenz: Ik wist tot voor kort zelf niet dat het boek her en der verboden was.

In minstens één schooldistrict in Florida staat het op een verboden lijst, omdat de auteur een aanhanger zou zijn van ‘de onbewezen theorie van sociaal emotioneel leren’.

Saenz: Ik weet niet wat dat betekent.

Dat u te veel sympathie of begrip toont voor wangedrag en misdaad, blijkbaar.

Saenz: Ik begrijp het nog altijd niet. Elders verwijdert men het boek omdat er seks in zit. Wel: er zit geen seks in. En als er al sprake is van seks, is het allemaal zo lief en onschuldig, dat je daar moeilijk graten in kunt zien. De ware reden voor het bannen van mijn boek zit misschien elders. Ik normaliseer die jongens. Het zijn geen Mexicaanse jongens. Het zijn geen latino’s, het zijn – nogal universeel – jongens. En, al zeg ik het zelf, het is behoorlijk lastig om die jongens te haten.

Het is onmogelijk.

Saenz: Inderdaad. En dat haten conservatieven. En dus vinden ze dingen uit.

Ik schrijf graag voor jongeren omdat ik geloof dat de wereld er alles aan doet om hun alle hoop te ontnemen. Ik doe er alles aan om hen via mijn boeken die hoop terug te geven. En ik geloof niet dat er ook maar iets immoreels in mijn boeken zit. Eerlijk gezegd: mijn boeken zijn veel ethischer dan ikzelf.

Wat is volgens u de echte reden voor de verwijdering van uw boek?

Saenz: Ze willen een Amerika dat wit is en heteroseksueel. Daar zit de kern van hun christen-nationalisme, dat natuurlijk niet christelijk is. Ik vrees dat het zo simpel is. Dat ik, als homofiele latino, een stem heb, frustreert hen meer dan mijn boek.

Zoals Donald Trump met zijn ‘Make America Great Again’ natuurlijk bedoelde: ‘Maak Amerika Opnieuw Wit’ en liefst ook hetero. Ze willen de informatie beperken. Ze willen niet dat mensen een andere visie dan de hunne ontwikkelen.

In het voorwoord van Aristoteles en Dante hoopt u dat de lezers een meer inclusieve en verlichte wereld zullen vinden dan uw personages in de jaren 80. Ontgoocheld over de huidige situatie?

Saenz: Natuurlijk ben ik ontgoocheld. Ik heb mijn middelbare school voltooid in 1972. Ik dacht dat we de wereld zouden veranderen. En er is niets gebeurd, of toch te weinig. Waarom raakt het racisme niet opgelost? Waarom hebben vrouwen geen gelijke rechten? We moeten nog altijd vechten en soms gaat de situatie zelfs achteruit. Dat frustreert mij. Ik blijf geloven in trage beterschap. Dat we de evolutie richting menselijke vrijheid niet tegenhouden, al gaat het nog zo traag. Democratie is soms vuil en luid en traag, maar het systeem kan werken omdat het niet uitgaat van controle. De trieste realiteit voor fascisten en dictatoren is dat controle niet werkt.

Boeken verbieden is een vergeefse poging tot controle?

Saenz: Ja. Het heeft de verkoop van mijn boeken niet geschaad, die is nooit beter geweest. Er zijn scholen die mijn boeken nu als lesmateriaal gebruiken. Dus ik ga ervan uit dat ik niet minder gelezen word. Maar wat het verbod wel doet: het beperkt de toegang tot boeken voor arme kinderen, die ze wel nodig hebben. Jonge auteurs schaven misschien hun verhalen bij om aan de censuur te ontsnappen. Terwijl we de echte verhalen willen lezen. En sommige bibliothecarissen die zich verzetten tegen de verboden, worden ontslagen.

Ik wil de gevolgen niet minimaliseren. Als middelbare scholier was James Baldwin mijn held. Hij maakte ras zo elegant. Ik wilde leren schrijven zoals hij. Ik had er geen benul van hoe het was om zwart te zijn in de VS, maar via hem leerde ik dat. Een bibliothecaris had me op zijn boeken gewezen. Zonder die bibliothecaris, zonder de bibliotheek en zonder Baldwins boeken, zou ik niet zijn wie ik geworden ben. Het is wreed en bekrompen om dergelijke boeken aan mensen te onthouden.

Mijn moeder liet ons op de muren schrijven. Ze schilderde over wat we geschreven hadden. Dan konden we herbeginnen. Zo ben ik een schrijver geworden. Mijn moeder gaf me vleugels. Ze zei: wat je in het leven nodig hebt is: leer hoe gelukkig te zijn en leer hoe mensen te vergeven. En je kunt niet gelukkig zijn als je niet kunt vergeven. Meer is er niet aan.

Ik kan me niet voorstellen dat mensen die boeken verbieden gelukkig zijn of iemand vleugels geven. Ze gaan niet naar de hel. Ze leven al in de hel. Wrede mensen leven in de hel, in de gevangenis van hun eigen beperkingen.