Auteur Annet Schaap: ‘Ik wilde met Lampje een verhaal schrijven over de echte dingen in het leven’

Het boek prijkt al jaren op één in de Grote Vriendelijke 100, de lijst met meest geliefde kinderboeken aller tijden. Lampje van Annet Schaap haalde, als enige kinder­boek, Knacks top tien.

Lampje is het ondertussen ­verfilmde en meermaals bekroonde verhaal van Emilia, de vergeetachtige dochter van een alcoholverslaafde vuur­torenwachter. En dan komt plots die storm en loopt alles mis. Emilia, bijgenaamd Lampje, wordt weggestuurd naar het Zwarte Huis. Het is het begin van een sprookjesachtige tocht die duidelijk ook in Vlaanderen een diepe ­indruk heeft nagelaten.

Schrijfster Annet Schaap is duidelijk verguld met de ­zevende plek in onze lijst. ‘Het is best bijzonder om Lampje te zien staan naast die kleppers van Pfeijffer en een prachtig boek als, bijvoorbeeld, De avond is ongemak van Lucas Rijneveld. Tegelijk gebiedt de eerlijkheid me ook te zeggen dat ik ondertussen een beetje aan het eerbetoon gewend ben geraakt. Ik weet het, dat klinkt wat blasé, maar sinds Lampje zeven jaar ­geleden verscheen, heeft het boek, op heel uiteen­lopende manieren, haast voortdurend in de belang­stelling gestaan.’

Kunt u verklaren hoe dat komt?

Annet Schaap: Daar heb ik natuurlijk al wel eens over nagedacht. Ik had daarvoor al heel veel boeken geïllustreerd, maar Lampje was het eerste boek dat ik zelf schreef. Van volwassenen die het boek hebben gelezen hoor ik vaak dat ze bij het lezen dezelfde intense ervaring hadden als bij hun eerste leeservaringen als kind. Dat was precies wat ik voor ogen had toen ik aan Lampje begon te schrijven. Als kind was ik bijvoorbeeld enorm onder de indruk van klassiekers als De gebroeders Leeuwenhart van Astrid Lindgren, en De geheime tuin van Frances Hodgson Burnett. Het was mijn ambitie om met Lampje net zo’n soort verhaal te schrijven: wat droevig, over de ‘echte’ dingen in het leven, maar ook meeslepend en spannend.

In de vele lovende besprekingen keert vaak terug dat Lampje geen zwart-witverhaal is. Lampje, het hoofdpersonage, is allesbehalve een klassieke heldin. Zoals het monster geen klassiek monster is.

Schaap: In Lampje wisselt het perspectief voortdurend, en probeer ik te laten zien dat eenzelfde situatie door een ander personage heel anders begrepen kan worden. Dat is voor mij de grote waarde van literatuur: nuances en verschillende perspectieven laten zien. Dat lijkt me, in deze gepolariseerde tijden, belangrijker dan ooit. Literatuur helpt je om je te verplaatsen in het perspectief van anderen. Dat is van levensbelang, voor kinderen, maar ook voor volwassenen.

Knack bracht vorige week de resultaten van een enquête over ons leesgedrag. Een van de conclusies: jongere mensen lijken meer te lezen dan vijf jaar geleden.

Schaap: Ik zie daar hier en daar ook aanwijzingen voor. Ik denk dan bijvoorbeeld aan het fenomeen BookTok (een fenomeen op sociale media, nvdr). Dat gaat dan vooral over boeken in het Engels, maar lezen is lezen. Ik heb ook de indruk dat lezen wat cooler is geworden. Dat merk ik ook bij mijn 15-jarige zoon, die tot mijn verbazing toch weer aan het lezen is. Om maar te zeggen: we zijn nog niet verloren.

Een beetje betreurenswaardig toch: in onze Top 50 is Lampje het enige kinder- en jeugdboek. Welk boek hoort er volgens u nog in thuis?

Schaap: Dat is een onmogelijke vraag, natuurlijk. Het lastige is: het is mijn vak, en dan kijk je toch minder onbevangen. Maar laat ik toch een boek noemen. Ik heb veel genoten, en geniet nog altijd van Wat je moet doen als je over een nijlpaard struikelt van Edward van de Vendel. Een dichtbundel vol prachtige, vaak grappige gedichten die zo mooi zijn dat je ze kunt blijven lezen.

Tommy Wieringa over de beste 50 Nederlandstalige boeken van deze eeuw: ‘Dit is geen klein bier’