Arnold Schwarzenegger: ‘Noem me Arnie of Schnitzel, maar noem me geen selfmade man’

Met een zelfhulpboek, twee series op Netflix en een antihaatvideo staat Arnold Schwarzenegger weer helemaal in de belangstelling.

Hij is de populairste Republikein in de VS, en de enige bekende Republikein die bij meer dan 50 procent van de bevolking een positieve indruk achterlaat. Hij komt volgens de recentste peiling van YouGov uit op 58 procent. Bij de Democraten zijn er drie die meer dan 50 procent halen: Barack Obama (59 procent), Jimmy Carter (58) en Bernie Sanders (51).

Arnold Schwarzenegger is nu volgens zijn eigen telling bezig aan het vierde bedrijf in zijn carrière. Eerst was er de bodybuilder, die meer spieren had dan zijn concurrenten en titels van Mister Universe en Mr. Olympia verzamelde. Vervolgens werd hij een steracteur in actiefilms. Tegen eind 1987, berekende hij, had hij in zijn films 283 mensen afgeknald of anderszins om het leven gebracht. Op dat moment diversifieerde hij de rollen, in komedies als Twins en Kindergarten Cop.

In zijn derde bedrijf werd hij politicus: gouverneur van de staat Californië. In een overwegend Democratische staat zette hij behalve klassieke Republikeinse punten, zoals een verlaging van de lasten, ook sociale en milieuprogramma’s op de agenda, die je eerder bij een Democraat zou verwachten. Hij bekritiseerde als gouverneur het milieubeleid van zijn partijgenoot en president George W. Bush. Schwarzenegger werd herkozen voor een tweede termijn, die hij begin 2011 beëindigde in publieke en persoonlijke ellende: tijdens de financiële crisis moest hij hakken in programma’s, wat zijn populariteit tijdelijk deed kelderen, en hij bekende dat hij een kind had bij zijn huishoudster, wat hem zijn huwelijk kostte.

Maar hij krabbelde weer overeind, zoals hij beschrijft in zijn boek Be Useful. 7 tools voor het leven. En zo kwam hij in het vierde bedrijf van zijn leven terecht: ‘Ik had nooit gedacht dat ik als bijproduct van deze mislukking en boetedoening een zelfhulpkerel zou worden.’

‘Wees een spons’

In Schwarzeneggers leven gaat een soms kille rechtlijnigheid samen met allerlei verwikkelingen. Weinig dingen lijken voor de buitenstaander méér eendimensionaal dan bodybuilding. Schwarzenegger was naar eigen zeggen vijf uur per dag met gewichten in de weer. Maar hij verstond de kunst om dat eendimensionale te overstijgen. Een van zijn eerste mentors wees hem op de noodzaak ook zijn brein te ontwikkelen, naast zijn biceps (of zijn kuiten, leren we in Be Useful, die voor hem het moeilijkst aan te dikken waren). De poses die bodybuilders aannemen, verwezen soms naar Griekse standbeelden voor atleten. Hij poseerde in musea. ‘Wees een spons’, raadt hij zijn lezers aan. Neem zo veel mogelijk ervaring en kennis in je op.

Als jongeling al had hij de aandrang om van Oostenrijk te verkassen naar de VS, en daar ‘groot’ te worden. Om dergelijke grote dromen te realiseren, moet je ervan uitgaan dat het je enige optie is. ‘Ik beoefende als Oostenrijker een Amerikaanse sport’, zei hij onlangs in The Late Show with Stephen Colbert. ‘Dan heb je al te maken met veel twijfels. Als je dan ook nog zelf betwijfelt of dat wel echt je doel is, dan komt er niets van terecht.’ Het werd een van zijn tips in Be Useful: heb geen plan B. Maar heb wel grote ambitie: ‘Mijn doel is de aarde te helpen repareren. Dat is hoe ik denk: groot.’

Actiefilms zijn vaker wel dan niet eendimensionaal. Maar Schwarzenegger zocht interessante verhalen, interessante regisseurs, die extra lagen konden toevoegen. Dat wilde weliswaar niet altijd lukken.

Hij was nooit alleen maar bodybuilder of filmster. Hij was ook ondernemer, actief in vastgoed, hij studeerde financiën en Engels. Hij ondersteunde met tijd en geld sociale programma’s, zoals de Special Olympics en naschoolse activiteiten, van huiswerkbegeleiding tot sport. Hij deed dat omdat het nuttig was – Be Useful – maar ook omdat het hem een goed gevoel gaf. En in mindere mate omdat hij even dacht dat Jackie Kennedy, de weduwe van president Kennedy, achter de Special Olympics zat.

Na enkele decennia was hij wat uitgekeken op Hollywood. Californië verkeerde in crisis, en hij dacht dat hij als gouverneur orde op zaken zou kunnen stellen. Het werden twee ambtstermijnen met hoogtes en diepe dalen.

Pot gerookt

In zijn biografie Total Recall beschrijft hij waarom hij Republikein werd. Hij kwam in 1968, in volle Vietnamoorlog, en na de bloedige rellen rond de Democratische Conventie in Chicago, in de VS aan. Hij hoorde de toespraken van presidentskandidaten Hubert Humphrey en Richard Nixon. Of juister, hij liet ze vertalen door kennissen, want zijn Engels was op dat moment elementair. ‘Humphrey, de Democraat, ging maar door over sociale maatregelen en overheidsingrijpen. Dat leek me te Oostenrijks. De manier waarop Nixon sprak over kansen en ondernemen, leek me Amerikaans. Wat is de naam van diens partij, vroeg ik.’ En zo werd hij, in zijn eigen woorden, Republikein.

Hij vulde zijn partijdigheid op een eigen manier in. Hij trouwde met een telg uit de Democratische Kennedyclan. Hij benoemde als gouverneur ongeveer evenveel Democratische rechters als Republikeinse. Hij nam een lesbische Democraat als stafchef. Hij was ook niet het soort Republikein dat zich veel gelegen liet liggen aan moralisme of morele zuiverheid. Hij gebruikte als bodybuilder steroïden, gaf hij toe. Hij had niet alleen marihuana gerookt, maar ook geïnhaleerd. Hij ontkende specifieke beschuldigingen, maar bevestigde dat vrouwen te klagen hadden gehad over zijn gedrag. Het valt gemakkelijker de kleine kantjes van anderen te accepteren, stelt hij, als je beseft hoeveel kleine kantjes je zelf hebt.

In Be Useful en in talloze tv-interviews die hij naar aanleiding van zijn boek weggaf, hamert hij erop dat hij geen selfmade man is. ‘Je kunt me Schnitzel noemen, of Termie, je kunt me Arnie noemen, of Schwarzie, maar noem me geen selfmade man’, schrijft hij. ‘Ik wist wel dat het als een compliment bedoeld was’, gaat hij verder, maar wat met zijn ouders, en al degenen die hem onderweg hielpen, de man die zijn eerste verblijf als bodybuilder in de VS financierde, de regisseurs van zijn films enzovoorts. ’Ik geloofde dat ik de belichaming was van de Amerikaanse Droom. Maar dat maakte me tot het tegendeel van een selfmade man. Ik had het land nodig om mijn successen mogelijk te maken.’

Kristallnacht

Bij al zijn activiteiten – op Netflix kun je momenteel een fictieserie met Schwarzenegger en een documentaire over hem bekijken – springen zijn tussenkomsten in publieke debatten nog het meest in het oog.

In de dagen na 6 januari 2021 keken miljoenen naar Schwarzeneggers video, waarin hij de bestorming van het Capitool vergeleek met de Kristallnacht, ‘de nacht van het gebroken glas’. Hij bedacht dat commentaar in zijn jacuzzi, schrijft hij in Be Useful. Kristallnacht, zei hij in de video, ‘was een nacht van vernieling tegen Joden, uitgevoerd door het nazi-equivalent van de Proud Boys.’ De bestormers van 6 januari ‘braken niet alleen de deuren van het gebouw dat de Amerikaanse democratie huisvest. Ze vertrappelden de principes waarop dit land gebouwd werd.’

‘Ik groeide op in de ruïnes van een land dat zijn democratie had verloren. Ik groeide op tussen gebroken mannen die hun schuldgevoel over hun deelname aan het meest kwaadaardige regime in de geschiedenis wegdronken. Ze waren niet allemaal rabiate antisemieten of nazi’s. Velen gingen stap voor stap mee.

‘Mijn vader kwam een of twee keer per week dronken thuis. Hij schreeuwde en sloeg ons en joeg mijn moeder schrik aan. Ik stelde hem niet helemaal verantwoordelijk, want onze buurman deed hetzelfde bij zijn familie, net als de overbuur … Ze leden fysieke pijn door de schrapnel in hun lichamen, en emotionele pijn om wat ze zagen of deden.’

‘Het begon allemaal met leugens en leugens en leugens, en onverdraagzaamheid. Ik zag hoe dingen uit de hand kunnen lopen.’

Het was zover nog niet in de VS, ging hij verder, maar ‘president Trump probeerde een staatsgreep te plegen door mensen te misleiden met leugens. Mijn vader en hun buren waren ook misleid door leugens, en ik weet waar dergelijke leugens toe leiden.’

Hij noemde Trump ‘de slechtste president in de geschiedenis’ en voorspelde dat hij snel even ‘irrelevant zou zijn als een oude tweet’.

Dat laatste werd niet helemaal bewaarheid.

Special Olympics

Het afgelopen jaar voegde Schwarzenegger na een bezoek aan Auschwitz nog een tweede video toe, met waarschuwingen rond haatgevoelens qua huidskleur, geloof, seksualiteit enzovoort. Deze video is aan een tweede leven begonnen na de heropflakkering van het conflict tussen Israël en Hamas.

Hoort hij nog thuis in de huidige Republikeinse Partij? vroeg een interviewer van The New York Times hem in september.

‘Ja’, luidde zijn antwoord, al was dat voor hem niet het essentiële punt. ‘In Californië slaagt de Republikeinse Partij er niet in de kiezers te vertegenwoordigen. Als ze weten dat een meerderheid van de bewoners een schoner milieu en hernieuwbare energie nastreeft, en Republikeinen gaan de andere kant uit, dan dienen ze hun bevolking niet.’

‘Je kunt een rechtse filosofie hebben, maar je moet nog altijd de bevolking dienen. Ik zal persoonlijk niet voor abortus kiezen, maar ik zou nooit iemand beletten een abortus te hebben.’

Hij was een grote fan van Milton Friedman, de econoom van de ultravrije markt, gaf hij toe. ‘Maar als je werkt voor Special Olympics of naschoolse programma’s is de realiteit dat de overheid moet bijspringen.’

‘Ik ontmoette onlangs jonge Republikeinen met belangstelling voor het milieu. We praatten niet over klimaatverandering, want misschien zagen ze dat niet zitten. Maar ze waren wel begaan met vervuiling. Misschien dat de helft van hen klimaatverandering ontkent, maar niet vervuiling. Dus breng je je boodschap in een nieuwe verpakking. Je gaat op zoek naar punten van overeenkomst eerder dan naar manieren om elkaar aan te vallen.’

In meerdere antwoorden tijdens dat interview verwoordde hij zijn visie op politiek.

Het doet er niet zozeer toe of je Democraat of Republikein bent, zei hij. Het komt erop aan te verbinden. Iemand moet uitleggen wat belangrijk is en hoe het land opnieuw op te bouwen, eerder dan zich bezig te houden met de wenselijkheid van een apart toilet voor transmensen.’

Het lijkt een programma dat hem op het lijf geschreven is. Maar Schwarzenegger pleit voor een verjonging van het politieke personeel, en kan wettelijk – als geboren Oostenrijker – geen gooi doen naar het presidentschap van de VS.

En dus schreef hij een best lezenswaardig zelfhulpboek.