Antonio Muñoz Molina – De nacht der tijden

De kans is groot dat u ‘De nacht der tijden’ van Molina teleurgesteld dichtklapt – teleurgesteld omdat het slechts 730 pagina’s telt.

Een herfstdag in het najaar van 1936. De Madrileense architect Ignacio Abel rent met zijn koffer in de hand gehaast de trap op van het New Yorkse Pennsylvania Station. Zo meteen vertrekt de trein die hem in een paar uur tijd naar het universiteitsstadje Rhine-berg zal brengen waar hij een nieuwe bibliotheek mag ontwerpen.

Zodra hij zich tegen de rugleuning van de stoel in de tweedeklassecoupé nestelt, dwalen zijn gedachten af naar zijn vrouw en twee kinderen die hij in het door een dreigende burgeroorlog verscheurde Spanje heeft achtergelaten. Maar hij denkt ook aan zijn Amerikaanse minnares Judith Biely, die hij een jaar eerder heeft ontmoet en die hij in Amerika hoopt terug te vinden.

In De nacht der tijden vertelt de Spaanse auteur Antonio Muñoz Molina in schitterend proza over Ignacio Abels verboden liefde, zijn schuldgevoelens, het gemis van zijn kinderen Lita en Miguel en de vertwijfeling en wanhoop bij zijn achtergebleven vrouw Adela.

De roman is veel meer dan een fraai vertelde onmogelijke liefdesgeschiedenis: in meeslepende volzinnen schetst Molina ook een verhelderend beeld van de steeds groter wordende spanningen in de prille Spaanse republiek in de jaren 30. Daarnaast toont hij op aangrijpende wijze hoe het voor gewone stervelingen aanvoelt wanneer van de ene dag op de andere al hun zekerheden lijken in te storten.

Antonio Muñoz Molina baseerde zijn personage Ignacio Abel op de Spaanse dichter Pedro Salinas (1891-1951), die in de zomer van 1936 naar de VS reisde om er tijdelijk les te gaan geven aan een universiteit, zijn minnares Katherine Reding op te zoeken, mooie verzen voor haar te schrijven en nooit meer naar Spanje terug te keren.

Net als Salina koestert Ignacio Abel linkse sympathieën, en net als Salina’s vlucht is die van Abel niet alleen ingegeven door angst voor de Spaanse rechtse stoottroepen, maar ook door de hoop een nieuw leven te kunnen starten met een andere vrouw.

Uit bijna al zijn vorige romans spreekt Molina’s fascinatie voor het thema van het moeten wegvluchten van huis, en welke invloed dat heeft op de vluchtende mens. In De nacht der tijden is dat niet anders. Alleen is Abel naast een ‘onschuldige vluchter’, ook een ‘schuldige deserteur’, tenminste zo denkt hij over zichzelf.

Net als dichter Pedro Salinas is Antonio Muñoz Molina een fan van À la recherche du temps perdu van Marcel Proust. Met het magistrale De nacht der tijden bewijst Molina van hetzelfde kaliber te zijn als die schrijver.

In het Spaans betekent de originele titel La noche de los tiempos hetzelfde als onze uitdrukking ‘de mist der tijden’. De titel verwijst zo naar de voor Ignacio Abel vervagende gebeurtenissen in zijn thuisland en naar de voor ons vervagende Spaanse Burgeroorlog die door Molina weer tot leven worden gewekt.

De letterlijke vertaling roept meer horror op dan strikt noodzakelijk, al past het dramatische, gezwollen De nacht der tijden misschien wel beter bij de fenomenale omvang van het boek.

Jan Stevens