Anthony Read – Wereldbrand

Anthony Read beschrijft het scharnierjaar 1919 als een spannende thriller, een veenbrand die overal onverwacht kon uitslaan.

Iedere kleine West-Europeaan leert het nog altijd zo in zijn eerste geschiedenisboek: om elf uur van de elfde dag in de elfde maand van het jaar 1918 zwegen de wapens en kwam er een einde aan wat later de Eerste Wereldoorlog werd genoemd.

Wat er meestal niet bij staat, is dat er dan al een nieuwe oorlog was begonnen, die op zijn beurt veel slachtoffers maakte en die nog jaren zou aanslepen.

Die oorlog begon met de Oktoberrevolutie, die in november 1917 de bolsjewieken van Vladimir Iljitsj Lenin in Rusland aan de macht bracht. In zijn boek Wereldbrand – 1919 en de strijd tegen de bolsjewieken beschrijft Anthony Read hoe dat bijna als bij toeval gebeurde, en eigenlijk alleen omdat de tegenstand nóg slechter was georganiseerd.

Read beschrijft het scharnierjaar 1919 als een spannende thriller, een veenbrand die overal onverwacht kon uitslaan. Want terwijl de bolsjewieken moeizaam, met vallen en opstaan en veel bloedvergieten probeerden om de gebeurtenissen in Rusland naar hun hand te zetten, bracht hun machtsgreep een ketting van reacties op gang die zich in de hele wereld zou laten voelen.

In de ontredderde wereld na 1918 zette de communistische boodschap gedemobiliseerde soldaten, werkloze arbeiders en linkse intellectuelen aan het denken. In Duitsland greep de Spartakusbeweging rond Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg naar de macht. Ze werden allebei brutaal vermoord.

In München joeg een opstand van communisten de koning van Beieren op de vlucht. In Wenen heerste hongersnood en in Hongarije had de Radenrepubliek van Bela Kun het kort voor het zeggen. Maar ook in de Verenigde Staten en Canada roerde de arbeidersbeweging zich.

Op de vredesconferentie van Versailles waren wereldleiders doodsbenauwd van wat er uit het oosten op hen afkwam. De angst voor het communisme bepaalde beslissingen die zich later zouden wreken.

Hubert van Humbeeck